Ξεκινώ αυτό το ταξίδι με το βιβλίο «Ο μικρός ζωγράφος των βράχων» της Μαρίας Πετκανοπούλου, σε εικονογράφηση της Άννας Καρνή, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καλειδοσκόπιο (2013 η β΄ έκδοση). Πρόκειται για μια τρυφερή ιστορία για την ανάγκη του ανθρώπου να εκφραστεί μέσω της τέχνης, από τότε που κατάλαβε τον εαυτό του. Για την αρχέγονη επιθυμία του να εξασφαλίσει όχι απλώς το ζην, αλλά και το ευ ζην. Για τον ατελεύτητο αγώνα και την αμείωτη αγωνία του, ανά τους αιώνες, να βρει και να περπατήσει το μονοπάτι της καρδιάς του. Για την ατέρμονη προσπάθειά του, από τη χαραυγή της ιστορίας, να κατανοήσει τον κόσμο γύρω του και να εφεύρει τρόπους να συμβιώνει αρμονικά και επί της ουσίας με αυτόν.

Η Μαρία Πετκανοπούλου, με τη γλύκα και τη μαεστρία της εμπνευσμένης και έμπειρης παιδαγωγού, μας συστήνει τον μικρό Ποκ, ένα αγόρι που ζει στην Ανώτερη Παλαιολιθική Εποχή και η ταυτότητά του γράφει Homo Sapiens Sapiens. Ο λόγος της εξελίσσεται απλός, μετρημένος και ευαίσθητος. «Ζωγραφίζει» τον βασικό της ήρωα με αγάπη και νοιάξιμο γι’ αυτόν, όπως τη φανταζόμαστε να κάνει και με τους μαθητές και τους αναγνώστες της. Χωρίς λεκτικές εξάρσεις και ευρήματα εντυπωσιακά, τον οδηγεί βήμα το βήμα, στιγμιότυπο το στιγμιότυπο, εμπειρία την εμπειρία, στην ανακάλυψη της δικής του αλήθειας. Μιας αλήθειας που στα σημερινά παιδιά φαντάζει από τη μία γοητευτικά παράξενη και μακρινή και από την άλλη τόσο οικεία και σημερινή. Γιατί ποιο παιδί δεν αναρωτήθηκε κάποτε από πού βγαίνουν τα χρώματα, ή τι συμβαίνει με τον ήλιο που δεσπόζει τη μέρα στον ουρανό…

Η συγγραφέας επιτυγχάνει να μας προσφέρει το τερπνόν μετά του ωφελίμου, κεντώντας με την αφήγησή της τη δική της χρυσή τομή: η απόλαυση της ωραίας ιστορίας συνδυάζεται αριστοτεχνικά με την εξοικείωση των παιδιών με χρήσιμες, βασικές γνώσεις για την προϊστορική εποχή. Και αυτό προκύπτει αβίαστα και ξεκούραστα. Τελειώνοντας την ανάγνωση ή την ακρόαση της ιστορίας του μικρού Ποκ, αν είσαι παιδί, έχει ήδη γεννηθεί μέσα σου η επιθυμία να τον μιμηθείς. Να ζωγραφίσεις, είτε χρησιμοποιώντας τα σύγχρονα μέσα και υλικά, είτε δοκιμάζοντας τους τρόπους του Ποκ, ρωτώντας και τους κοντινούς σου ενήλικες, αδέρφια, γονείς, δασκάλους, για το πώς, το πού, το πότε, το γιατί εκείνης της εποχής. Η συγγραφέας παραθέτει μερικές βασικές πληροφορίες στο τέλος του βιβλίου. Μπορείτε να ξεκινήσετε από αυτές και να ψάξετε όσο τραβάει η όρεξή σας…

Η εικονογράφηση του βιβλίου δένει αρμονικά με το κείμενο. Απλή, χαριτωμένη, παιδιάστικα ξεκάθαρη και τρυφερή, ζωντανεύει με γλυκύτητα την ιστορία. Τα παιδιά θα την υιοθετήσουν εύκολα, θα τη νιώσουν δική τους. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι πρόκειται για συνεργασία μαμάς και κόρης. Στις εικόνες της Άννας Καρνή καθρεφτίζονται όλες οι ποιότητες και οι αποχρώσεις της ξεχωριστής αυτής σχέσης. «Ο μικρός ζωγράφος των βράχων» είναι ένα καλό παιδικό βιβλίο που «παντρεύει» αξιοπρεπώς τη λογοτεχνία με τη γνώση. Κινητοποιεί τους μικρούς αναγνώστες με τρόπο που σέβεται τις ανάγκες, τις δυνατότητες, τις ικανότητες και τις προσδοκίες της ηλικίας τους. Τους «κερνάει» αληθινή ψυχαγωγία με λογική κι ευαισθησία, χωρίς να τους «μπουκώνει». Τους εμπνέει να ερευνήσουν κι άλλο τη Γνώση, γιατί την εισπράττουν απλά και χαριτωμένα και έτσι παρακινούνται και να την εμπεδώσουν. «Ο μικρός ζωγράφος των βράχων» είναι ένα βιβλίο που κοσμεί κάθε παιδική βιβλιοθήκη, χάρη στις εκδόσεις Καλειδοσκόπιο, που μας έχουν «καλομάθει» τόσα χρόνια με τις προσεγμένες παραγωγές τους. Η Μαρία Πετκανοπούλου τιμήθηκε το 2011 με το Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα, από τον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου (IBBY).

Συνεχίζω το ταξίδι μου στην Προϊστορία με το βιβλίο του Πάνου Τσερόλα «Ο προϊστορικός ζωγράφος (και ένα τερατάκι)» σε εικονογράφηση της Λέλας Στρούτση, που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κέδρος. Το εξώφυλλο είναι μια ευφάνταστη, λεπτοδουλεμένη περίληψη αυτού που μας περιμένει στις εσωτερικές σελίδες: χρώματα, περιπέτεια, εξερεύνηση, εκπλήξεις…Ο τίτλος «ανάβει» τα αίματα και την περιέργεια: για τί είδους τερατάκι πρόκειται; Θα κινδυνεύσει κανείς; Ας μην ανησυχούμε. Στο τέλος η αλήθεια θα λάμψει και το μυστήριο θα διαλευκανθεί, όπως ο φακός της…κοτσιδούς ερευνήτριας φωτίζει το εσωτερικό της σπηλιάς!

Η αφήγηση ξεκινάει με τη γνωριμία της συμπαθέστατης και λίγο εκκεντρικής παλαιοντολόγου Ιωάννας. Πανέτοιμη για όλα, θα μας ξεναγήσει στον κόσμο της προϊστορίας, κρατώντας σταθερά το κλειδί της εξέλιξης της πλοκής, ήρωας και πρωταγωνιστής της οποίας είναι ο Γκρουντ. Ένα αγόρι που έζησε 15.000 χρόνια πριν από μας! Ο συγγραφέας μας προσκαλεί να κάνουμε μία βουτιά στο παρελθόν, «κατρακυλώντας» πάνω σε μια νοητή ιστοριογραμμή, την οποία παρουσιάζει απολαυστικά, κάνοντάς την με παραδειγματικό τρόπο κατανοητή στα παιδιά (αλλά και σε όσους μεγάλους δυσκολεύονται με τους αριθμούς και τα ταξίδια στο χρόνο). Η γλώσσα του είναι ζωντανή, φιλική, ελκυστική, ρέουσα σαν τρεχούμενο νεράκι. Το βιβλίο διαβάζεται μονορούφι. Κατανοείς εύκολα και διασκεδαστικά έννοιες που μπορεί και να σου φαίνονταν δύσκολες, αν ο Πάνος Τσερόλας δεν διέθετε ένα μοναδικό χάρισμα μεταδοτικότητας και εκλαϊκευσης (με την καλή έννοια) της επιστήμης. Δεν υπάρχει τίποτα καλύτερο από τη γοητευτική αφήγηση ενός χαρισματικού δασκάλου, στ’ αυτιά μικρών και μεγάλων που διψούν να γνωρίσουν την περιπέτεια και την περιπλανηθούν στη γνώση.

Οι περιγραφές ανθρώπων, ζώων, τοπίων, καταστάσεων είναι εξόχως παραστατικές. Γεννούν συναισθήματα και σκέψεις κατά συρροή. Συγκινούν, ευφραίνουν. Προκαλούν και προσκαλούν. Σε μια περιπέτεια μαγευτική, που δεν θες να τελειώσει. Διάβαζα το βιβλίο και το φανταζόμουν να γίνεται εξαιρετική τηλεοπτική σειρά, κινηματογραφική ταινία, ακόμη και κόμικ. Μου θύμισε την αμεσότητα της παλιάς παραγωγής «Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ο Άνθρωπος», που βλέπαμε μικροί και δεν χάναμε επεισόδιο. Οι χαρακτήρες σκιαγραφούνται υπέροχα. Διαβάζοντας, υιοθετούμε τον τρόπο σκέψης τους, ακούμε τους χτύπους της καρδιάς τους. Ταυτιζόμαστε μαζί τους, συμπάσχουμε, προσπαθούμε να μαντέψουμε τη συνέχεια της δράσης τους, εκπλησσόμαστε. Και καμία μα καμία στιγμή δεν απογοητευόμαστε μαζί τους. Ακόμη και το «τερατάκι», που για ευνόητους λόγους δεν θα σας αποκαλύψω τι…μέρος του λόγου υπήρξε, είναι ένας ήρωας με τα όλα του. Εύγε, κύριε Τσερόλα!

Τα έργα και οι ημέρες του Γκρουντ, όπως τα βιώνουμε μαζί του στο βιβλίο, συνιστούν έναν πλήρη κύκλο ζωής. Τον παρακολουθούμε από μικρό παιδί να μεγαλώνει σ’ έναν κόσμο τραχύ, αλλά με άγρια και ανόθευτη ομορφιά. Να ωριμάζει και να εξελίσσεται παράλληλα με τις ζωγραφιές του. Να ξεπερνά εμπόδια, ματαιώσεις, κακουχίες και απρόοπτα, ενεργοποιώντας ενστικτωδώς ή και από πρόθεση, τα βασικά στοιχεία που διαφοροποίησαν το είδος μας από τα υπόλοιπα ζώα και έκαναν την παρουσία του στη γη μοναδική εξαίρεση στον κανόνα της επιβίωσης: το νου, την καρδιά, το ονείρεμα. Συντροφεύοντας νοερά τον Γκρουντ στην καθημερινότητά του, θα θυμηθούμε και θα ξανανιώσουμε πόσο…προϊστορικά και τελικά διαχρονικά είναι κάποια συναισθήματα: η πατρική αυτοθυσία, η μητρική αγκαλιά, η σοφία της αλληλεξάρτησης από τη φύση και τα πλάσματά της, η ανεπανάληπτη εμπειρία -μέσω της «εξημέρωσης»- της σύνδεσης με ένα ζώο που πολύ απέχει από το να χαρακτηρισθεί ως «κατοικίδιο» (θυμηθείτε τον Μικρό Πρίγκιπα και την αλεπού του), ο έρωτας, το ένστικτο της επιβίωσης και της διαιώνισης του είδους, η ανάγκη για εξέλιξη και αυτοβελτίωση, η προσπάθεια για κοινωνική αναγνώριση και αποδοχή, η χαρά της δημιουργίας, η ικανοποίηση της συνεργασίας.

Οι εικόνες της Λέλας Στρούτση είναι απλά καταπληκτικές. Καταφέρνει να ενσωματώσει με πολλή προσοχή και φροντίδα στοιχεία ρεαλισμού και μαγείας σε εικονογραφικά στιγμιότυπα που δίνουν στο κείμενο σάρκα και οστά και ενίοτε…φτερά. Αλλά εκείνο που πραγματικά λατρεύω σε αυτές, είναι οι λεπταίσθητες χιουμοριστικές πινελιές τους, που τις κάνουν μοναδικά φιλικές προς τους αποδέκτες τους, μικρούς και μεγάλους. Η αθώα αλλά και παιχνιδιάρικη παιδική τους ματιά. Η εικαστική τους φρεσκάδα και ευστροφία, για την οποία καθόλου δεν επαίρονται, αλλά υποστηρίζουν σεμνά και ταπεινά. Σαν να σε…σκουντάνε φιλικά στην πλάτη, να σου κλείνουν το μάτι με νόημα κάθε φορά που τα πράγματα δείχνουν να σοβαρεύουν «υπερβολικά». Τα χρώματά τους πανέμορφα, ανοιχτόκαρδα. Αφόρμηση για πολλές, επιμέρους αφηγήσεις μέσα στην κύρια.

Το βιβλίο ολοκληρώνεται με ένα χορταστικό αλλά καθόλου κουραστικό «Προϊστορικό Παράρτημα», με χρήσιμες πληροφορίες για τις προϊστορικές ζωγραφιές, τους προϊστορικούς ανθρώπους, την επιστήμη της Παλαιοντολογίας και όχι μόνο. Οι εκδόσεις Κέδρος μας χάρισαν ένα ακόμη εξαιρετικό παιδικό βιβλίο. Σημειώνεται ότι το κείμενο του Πάνου Τσερόλα έχει τιμηθεί με Έπαινο από τη Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά.

Με τα δύο αυτά βιβλία στη βιβλιοθήκη σας, δεν υπάρχει περίπτωση να μην λατρέψουν τα παιδιά την Προϊστορία. Αυτό δεν θα πει φιλαναγνωσία;