Πέντε χιλιόμετρα νοτιανατολικά του Ηρακλείου, υπάρχει ένας λόφος με το αστείο όνομα «Κεφάλα». Το 1878, ενώ η Κρήτη βρίσκεται υπό τουρκική κατοχή, ένας πλούσιος Κρητικός έμπορος, ο Μίνως Καλοκαιρινός, κάνει σκοπό της ζωής του να βρει τα ίχνη του συνονόματού του βασιλιά, του θρυλικού Μίνωα. Σκάβοντας στην Κεφάλα, αποκαλύπτει τα ερείπια κτιρίων που έμοιαζαν με αποθήκες. Τα μεγάλα, υπέροχα διακοσμημένα πιθάρια τους, μαρτυρούσαν ότι δεν επρόκειτο για ένα οποιοδήποτε κτίσμα. Ο Μίνως Καλοκαιρινός πίστεψε ότι ανήκαν σε ένα παλάτι! Αλλά η προσπάθειά του να συνεχίσει τις ανασκαφές, σκόνταψε στους Τούρκους ιδιοκτήτες και στο διοικητή της περιοχής. Ωστόσο, δεν το έβαλε κάτω: άρχισε να ταξιδεύει στην Ευρώπη και να διαλαλεί παντού τα ευρήματά του.

Οι πρόσφατες ανακαλύψεις του Γερμανού Ερρίκου Σλίμαν στην Τροία και στις Μυκήνες, είχαν ανοίξει την όρεξη πολλών να αποδείξουν ότι ο Όμηρος στα έπη του δεν…τραγουδούσε παραμύθια, αλλά την ιστορική αλήθεια! Ο ίδιος ο Σλίμαν, ο Αμερικανός πρόξενος Γουίλιαμ Στίλμαν, καθώς και Γάλλοι αρχαιολόγοι, προσπάθησαν να εξασφαλίσουν από τους Τούρκους άδεια, ώστε να προχωρήσουν σε συστηματικές ανασκαφές. Ο τυχερός έμελλε να είναι ο Άγγλος μελετητής Άρθουρ Τζον Έβανς. Το Μάρτιο του 1900, δύο χρόνια μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της Κρήτης, άρχισε ανασκαφές στην Κεφάλα, αφού είχε αγοράσει την επίμαχη περιοχή. Οι ανακαλύψεις του υπήρξαν σταθμός στην επιστήμη της αρχαιολογίας: ΚΝΩΣΟΣ! Ας αφήσουμε να μας μιλήσουν γι’ αυτήν μερικά από τα ανεπανάληπτα ευρήματά της…

Ο μυστηριώδης «Πρίγκιπας με τα Κρίνα»
Είμαι μία διασημότητα και η στάση μου, όλο αρχοντιά και χάρη, φανερώνει άνθρωπο σίγουρο για τον εαυτό του. Η κόμμωσή μου περίτεχνη, χαρακτηριστική της εποχής, το ίδιο και η αμφίεσή μου, το κλασικό μινωικό περίζωμα. Μήπως αυτό που έκανε τους αρχαιολόγους να υποθέσουν ότι δεν είμαι όποιος κι όποιος, αλλά ένας πρίγκιπας που βαδίζει μεγαλόπρεπα μέσα σε κήπο, ήταν το στολισμένο με κρίνα και φτερά παγωνιού στέμμα μου και το περιδέραιο από κρίνα που κοσμούσε το λαιμό μου; Φυσικά, όπως κάθε διασημότητα, περιβάλλομαι από διάφορα μυστήρια…:
Ποιος είμαι στ΄ αλήθεια; Ο Βασιλιάς – Ιερέας της Κνωσού, ή κάποιος άλλος;
Τι σέρνω με το αριστερό μου χέρι; Μία σφίγγα, ένα γρύπα, ή κάποιο άλλο ιερό ζώο;
Πως προέκυψε η μοναδική μορφή μου; Εικάζεται ότι ο Έβανς με «συναρμολόγησε» όπως ένα παζλ, ενώνοντας κομμάτια από διαφορετικές μορφές, που εικονίζονταν στην ίδια με μένα θρυμματισμένη τοιχογραφία…Εσείς τι λέτε;

Ο χρυσοκέρατος ταύρος
Έχετε δει πολλούς σαν κι εμένα; Το περίτεχνο σα ζωντανό κεφάλι μου φωνάζει «θαυμάστε με!». Είμαι το σύμβολο της μινωικής Κρήτης, πρωταγωνιστής στην καθημερινή ζωή και λατρεία της και φυσικά στους μύθους της. Θυμηθείτε τον πανέμορφο λευκό ταύρο του Ποσειδώνα που ερωτεύτηκε η βασίλισσα Πασιφάη και μετά γέννησε το Μινώταυρο, αλλά και το Δία – Ταύρο που άρπαξε την Ευρώπη, μετέπειτα μητέρα του βασιλιά Μίνωα… Ο λιθοξόος που μ’ έφτιαξε από μαύρο στεατίτη, ήταν αναμφισβήτητα χρυσοχέρης: τα εκφραστικά μου μάτια είναι ένθετα από ορεία κρύσταλλο και ίασπι, το λευκό μου ρύγχος είναι από μάργαρο και τα κέρατά μου από επιχρυσωμένο ξύλο. Γνωρίζετε ποια ακριβώς χρησιμότητα είχα; Είμαι ένα ρυτό, ένα αγγείο, δηλαδή, που οι Μινωίτες χρησιμοποιούσαν για να κάνουν σπονδές. Με γέμιζαν με υγρό από μια τρύπα που είχα στον τράχηλό μου. Κατά τη διάρκεια των διαφόρων τελετουργιών, το υγρό χυνόταν από μια άλλη τρύπα, που βρισκόταν στο ρύγχος μου. Και μια εκπληκτική λεπτομέρεια: ο τεχνίτης της πέτρας είχε κέφια τη μέρα που με έφτιαξε! Αφού σκάλισε τα ωραία μου…μπουκλάκια, ξέρετε τι χάραξε κοντά στο δεξί μου αυτί και πάνω στο πώμα μου; Το προσχέδιό μου σε «σκιτσάκια»!

Πλακάκια σα…σπιτάκια!
Μήπως σας θυμίζουμε παιδικά παιχνίδια, έτσι μικροσκοπικά, πολύχρωμα και χαριτωμένα που είμαστε; Μας είχαν κατασκευάσει από φαγεντιανή, ένα είδος πηλού και είμαστε η χαρά του αρχαιολόγου και του αρχιτέκτονα. Καλά υποθέσατε το γιατί: σε μας «διάβασαν» ένα σωρό πληροφορίες για τα μινωικά σπίτια. Ότι ήταν δυώροφα και τριώροφα, ότι κατασκευάζονταν από πελεκητές πέτρες που στερεώνονταν με ξυλοδεσιά, ότι είχαν επίπεδες στέγες. Επίσης, ότι διέθεταν φωταγωγό, οι πόρτες τους ήταν δίφυλλες και τα παράθυρά τους είχαν κιγκλιδώματα! Απίστευτο έτσι; Όταν μάθετε που ακριβώς μας ανακάλυψαν και τι χρήση είχαμε, θα μείνετε άναυδοι…Γιατί είμαστε μια μικρή αντιπροσωπεία από τα χιλιάδες…πλακάκια που συνέθεταν το λεγόμενο «μωσαϊκό της πόλεως», στην Κνωσό. Αφού το καθένα μας ξεχωριστά παριστάνει από μια πρόσοψη σπιτιού, εικάζεται ότι όλα μαζί ενωμένα, θα απεικονίζαμε μια ολόκληρη πόλη!

Ένας θρόνος μοναδικός!
Τα μινωικά…βρακιά θέλουν και βασιλικούς…θρόνους! Μπορεί να…έπαιξα λίγο με την παροιμία σας, αλλά αυτό που εκφράζει η μορφή μου παραμένει ίδιο μέσα στους αιώνες: το λιτό είναι αρχοντικό! Με κατασκεύασαν από γυψόλιθο, έχοντας για «μπούσουλα» ένα ξύλινο πρότυπο και…αχνοφαίνεται πως με είχαν χρωματίσει κιόλας, λευκό και κόκκινο. Συχνά αναρωτιέμαι πως ένιωσε ο Έβανς, όταν με ανακάλυψε. Μάλλον σεβάστηκε τη θέση μου, γιατί δε με μετακίνησε καθόλου: ακόμη και σήμερα, στέκομαι εκεί ακριβώς που με βρήκε, στην Αίθουσα του θρόνου! Δεξιά κι αριστερά μου, σε μια απαράμιλλης τέχνης τοιχογραφία, κάθονται ανάμεσα σε πανέμορφα άνθη οι γρύπες, μυθικά πλάσματα με κεφάλι αετού και σώμα λιονταριού και ακοίμητοι φρουροί μου. Ξέρετε που αλλού βρίσκεται αντίγραφό μου; Η έδρα του προέδρου του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης κατασκευάστηκε με πρότυπο εμένα, αφού εικάζεται πως είμαι ο παλαιότερος γνωστός θρόνος της Ευρώπης! Μην ξεχνάτε ότι -σύμφωνα με το μύθο- ο βασιλιάς Μίνωας, μετά το θάνατό του, μετακόμισε ως δικαστής στον Κάτω Κόσμο, γιατί ήταν ονομαστός για τη δίκαιη κρίση του.

Πηγές:
• Ι. Α. Σακελλαράκης, «Μουσείο Ηρακλείου», εικονογραφημένος οδηγός, Εκδοτική Αθηνών Α.Ε., Αθήνα, 1991
• Άννα Μιχαηλίδου, «Κνωσός», πλήρης οδηγός του ανακτόρου του Μίνωα, Εκδοτική Αθηνών Α.Ε., Αθήνα, 1993
• Εύη Πίνη, Διαδρομές στην Ιστορία: «Κνωσός, Φαιστός, Μάλια, Ζάκρος», εκδόσεις ΙΜΕ και ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ, Αθήνα, 2004