Θαυμάζω και εκτιμώ όσους καταπιάνονται επιτυχώς με τη συγγραφή ιστορικών μυθιστορημάτων και μάλιστα για παιδιά. Είναι ένα είδος δύσκολο και πολύ απαιτητικό. Απαιτεί ενδελεχή και αδιάκοπη μελέτη, βαθιά γνώση του εκάστοτε αντικειμένου και ειλικρινή συνέπεια. Γιατί συνιστά μεγάλη ευθύνη το να προσπαθείς να ακουμπήσεις δημιουργικά την Ιστορία και να αποδώσεις την ιδιαίτερη αύρα και ουσία της μέσα από τη Λογοτεχνία. Και μεγάλη πρόκληση ταυτόχρονα. Όταν το «πάντρεμα», η σύνθεση των δύο καταλήγει σε μια αρμονική και ουσιαστική ένωση των πιο δυναμικών και αξιομνημόνευτων για τις επόμενες γενιές χαρακτηριστικών τους, τα οφέλη είναι απεριόριστα. Στην αντίθετη περίπτωση μπορεί να προκληθεί μεγάλη και διαρκής ζημιά. Αρκεί να αναλογιστούμε τις διάφορες «εθνικές» εμμονές και τα παραφουσκωμένα με φανταστικά τεκμήρια αλήθειας συναφή ιδεολογήματα που εντυπώθηκαν από τα σχολικά μας και όχι μόνο αναγνώσματα στην ευαίσθητη Βίβλο των παιδικών μας χρόνων, οδηγώντας μας συχνά σε αλλεπάλληλες κριτικές αξιολογήσεις και οδυνηρές διαψεύσεις κατά την εφηβεία, τη νεότητα και την ωριμότητα.
Η πολυβραβευμένη Βησσαρία Ζορμπά – Ραμμοπούλου και οι εκδόσεις Κέδρος μας χάρισαν φέτος ένα αξιόλογο ιστορικό μυθιστόρημα, που απευθύνεται σε παιδιά από 12 ετών (πρόταση του εκδότη), με άρωμα Βυζαντίου, μιας εποχής που δεν την αγγίζουν εύκολα οι συγγραφείς παιδικών, εφηβικών και νεανικών βιβλίων. Το γιατί είναι μια πολύ μεγάλη συζήτηση και όχι της παρούσης, με πλήθος ιστορικές, πολιτικές, κοινωνικές, πολιτισμικές και διεθνείς προεκτάσεις που αλληλοσυμπληρώνουν η μία την άλλη και δημιουργούν μια παράδοξη κάποτε και σίγουρα όχι πάντα θετική σπείρα προβληματισμών και συμπερασμάτων για την πορεία μας, ως λαού και ως κράτους, στο χωροχρόνο.
Η συνοπτική περιγραφή της υπόθεσης του βιβλίου, όπως τη διαβάζουμε στο οπισθόφυλλό του, έχει ως εξής: «Άνοιξη του 626 μ.Χ.. Τα στίφη των Αβάρων προελαύνουν πυρπολώντας τα χωριά της Θράκης. Τα στρατεύματα των Περσών στρατοπεδεύουν απέναντι, στη μικρασιατική ακτή. Η Κωνσταντινούπολη πολιορκείται από Βορρά και Ανατολή, ενώ ο αυτοκράτορας απουσιάζει σε εκστρατεία. Μέσα στο χαλασμό, καραβάνια προσφύγων από τα λεηλατημένα χωριά συρρέουν στην Πόλη αναζητώντας προστασία στον ίσκιο των τειχών της. Ανάμεσά τους, τρία ορφανά αδέρφια, η Λυδία, ο Στέφανος και ο Λάζαρος. Στα υπόγεια του μοναστηριού που θα τους φιλοξενήσει, ανακαλύπτουν πως το καραβάνι τους μετέφερε και μια λαθρεπιβάτισσα: την αλλόγλωσση Λενόρ. Μαζί της θα ζήσουν μια απίστευτη περιπέτεια σε μυστικές κρύπτες και υπόγειες στοές, που θα τους φέρει αντιμέτωπους με μεταμφιεσμένους κλέφτες και μυστηριώδεις απαγωγείς. Η καταστροφή του εχθρικού στόλου θα σώσει τη Βασιλεύουσα, ενώ ταυτόχρονα θα οδηγήσει στη λύση του μυστηρίου και στην επανένωση των μελών μιας οικογένειας».
Η συγγραφέας επιλέγει την τριτοπρόσωπη αφήγηση που υποστηρίζει αποτελεσματικά το στόχο της περιγραφικής και παραστατικής παρουσίασης της εποχής σε πολλά επίπεδα: προσωπικό -όσον αφορά στους ήρωές της-, περιβαλλοντικό, οικογεωγραφικό, κοινωνικό, γεωπολιτικό, πολιτισμικό, οικονομικό, θρησκευτικό, λαογραφικό, εθιμικό, ψυχολογικό. Συνθέτει, επίσης, τον γοητευτικά λαβυρινθώδη και πολύχρωμο καμβά πάνω στον οποίο «κεντά» τους χαρακτήρες, τις διαθέσεις και τις ιδιαίτερες στιγμές δράσης αλλά και προσωπικού στοχασμού των ηρώων της. Τα γεγονότα τροφοδοτούν και σε ένα βαθμό πλάθουν τις προσωπικότητές τους και οι προσωπικότητές τους επηρεάζουν κι αναδημιουργούν τα γεγονότα. Ένα στοιχείο που αναζωπυρώνει διαρκώς το ενδιαφέρον του αναγνώστη για τη συνέχεια της ιστορίας και τροφοδοτεί την καλοδουλεμένη πλοκή με νέες εντάσεις και συγκινήσεις, χωρίς ωστόσο να την «μπουκώνει» με περιπέτεια σε υπερβολικό βαθμό. Γιατί το να μη σου ξεφεύγει το μέτρο στη «δόση» περιπέτειας που εισάγεις σε ένα κείμενο, είναι ένα από τα σπουδαιότερα -πιστεύω- πλεονεκτήματα ενός ιστορικού μυθιστορήματος, παιδικού και όχι μόνο.
Ανάλογα με την πρόθεση και το ταλέντο του συγγραφέα, το παιδί, ο έφηβος, ο νέος αναγνώστης ενός ιστορικού μυθιστορήματος μπορεί να «εκπαιδευθεί» στο να διαβάζει πίσω από τις γραμμές, διευρύνοντας τους γνωστικούς του ορίζοντες με περισσότερη προσωπική έρευνα και ακονίζοντας την κριτική του ικανότητα σε συζητήσεις με οικεία του πρόσωπα. Τα έργα και οι ημέρες γνωστών ιστορικών προσώπων, καθώς συμπλέκονται με τις περιπέτειες και τα πάθη, τα επιτεύγματα και τις αποτυχίες, τις χαρές και τις λύπες, τις ξέγνοιαστες και τις δραματικές στιγμές της ζωής απλών, καθημερινών ανθρώπων που μπορεί να είναι επινόηση του συγγραφέα αλλά θα μπορούσαν κάλλιστα να υπάρχουν και στην πραγματικότητα της εποχής, φωτίζονται από εναλλακτικές οπτικές γωνίες και αποκαλύπτουν ποσότητες και ποιότητες συχνά απροσδόκητες για κάθε αναγνώστη. Η κυρία Βησσαρία Ζορμπά – Ραμμοπούλου, με την υπεύθυνη αξιοποίηση των επιστημονικών της εφοδίων ως φιλολόγου και αρχαιολόγου και με λεξιλόγιο και διαλόγους που αποτυπώνουν πιστά το βυζαντινό βίωμα της εποχής, κινείται εύστοχα προς την κατεύθυνση αυτή. Δεν είναι τυχαίο ότι στο τέλος του βιβλίου παρατίθεται και σχετικό γλωσσάρι.
Το μυθιστόρημα «Το καλοκαίρι των Αβάρων» είναι ένα όμορφο, καλοδουλεμένο κείμενο, που σε ταξιδεύει με τρόπο εύληπτο και παραστατικό στα πάθη της Βασιλεύουσας εκείνης της εποχής. Δεν είναι λίγες οι στιγμές που προκαλεί στους αναγνώστες αυθεντική συγκίνηση με την ανθρωπιά και την ευαισθησία με την οποία παρουσιάζονται αρκετά στιγμιότυπα από την εξέλιξη της δράσης. Αποπνέει σοβαρότητα και αληθοφάνεια ως προς το ιστορικό του υπόβαθρο αλλά και μια ελαφροπάτητη γοητεία ως προς τη λογοτεχνική του ενσάρκωση. Και εν τέλει πραγματώνει το δύσκολο στόχο της μετατροπής μιας υποβόσκουσας ιστορικής αφήγησης σε απολαυστική λογοτεχνική εμπειρία. Το ατμοσφαιρικό εξώφυλλο της Λέλας Στρούτση συνοψίζει και απογειώνει εικαστικά την ιδιαίτερη «ενέργεια» του βιβλίου.
Βησσαρία Ζορμπά – Ραμμοπούλου, Το καλοκαίρι των Αβάρων, εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα 2016
