Τα βασικά χαρακτηριστικά των παιδιών 6-12 ετών με δυο λόγια:
Από 6-12 ετών τα παιδιά συχνάζουν πλέον σε πολλούς χώρους εκτός των οικογενειακών και σχολικών και δέχονται πολυάριθμες νέες προκλήσεις και ερεθίσματα. Η βαθμιαία ωρίμανση του εγκεφάλου παρέχει τη δυνατότητα να στοχάζονται, να ελέγχουν την προσοχή τους και να επιλύουν προβλήματα ακολουθώντας κανόνες και καταστρώνοντας σχέδια βάσει λογικής. Αυτό αντικατοπτρίζεται τόσο στην κοινωνική τους συμπεριφορά όσο και στα παιχνίδια τους.
Αρχίζουν, επίσης, να λειτουργούν και να σκέφτονται πιο αυτόνομα και η εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους εμπλουτίζεται με νέα στοιχεία. Αναπόφευκτα, αλλάζει και η ποιότητα της σχέσης τους με τους ενήλικους, ξεκινώντας από τους γονείς και τους δασκάλους τους και καταλήγοντας σε όλους όσους τους παρέχουν φροντίδα, μάθηση και ψυχαγωγία.
Ο Erikson αναφέρει ότι η ηλικία των 6-12 ετών συνδέεται με την εμφάνιση και καλλιέργεια της φιλοπονίας, που προκαλεί στα παιδιά είτε συναισθήματα κατωτερότητας, αν οι τρόποι έκφρασής της δεν γίνουν αποδεκτοί από το κοντινό περιβάλλον τους (οικογένεια, σχολείο, γειτονιά), είτε συναισθήματα επάρκειας και αυτοεκτίμησης, αν συμβεί το αντίθετο.
Όταν οι ενήλικοι τα ενθαρρύνουν να αναλαμβάνουν έργα και ευθύνες αντιμετωπίζοντας θετικά το όποιο αποτέλεσμα των προσπαθειών τους και οι συνομήλικοί τους το επικροτούν, τα παιδιά βιώνουν τη χαρά της δημιουργίας και της επιτυχίας και νιώθουν ικανά να συνεχίσουν να δραστηριοποιούνται. Η απορριπτική και απαξιωτική στάση ενηλίκων και συνομηλίκων τους απέναντι στο αποτέλεσμα της δράσης τους, μπορεί αντιθέτως να τα οδηγήσει σε αδράνεια και κοινωνική απομόνωση και να συνηγορήσει στην πρόκληση φαινομένων διάκρισης και ρατσισμού.
Τα παιδιά φέρουν τις δικές τους ιδέες και εμπειρίες από τον κόσμο. Οι ενήλικοι δεν μπορούν ποτέ να είναι σίγουροι για το αποτέλεσμα της επικοινωνίας τους με αυτά. Απλά εικάζουν ότι τα παιδιά κατάλαβαν αυτό που προσπάθησαν να τους μεταδώσουν.
Στις ηλικίες 6-12 ετών τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας δεν έχουν ακόμη ξεκαθαρίσει. Συχνά τα παιδιά δίνουν στους μεγαλύτερους την εντύπωση ότι γνωρίζουν περισσότερα απ’ όσα στην πραγματικότητα γνωρίζουν, επειδή «παπαγαλίζουν» με ευκολία λέξεις, το νόημα των οποίων αγνοούν ή συγχέουν. Δεν είναι, επίσης, ακόμη έτοιμα να κατανοήσουν την αλληλουχία των χρονικών περιόδων.
Για κάθε άνθρωπο η παιδική ηλικία συνιστά κάτι εντελώς προσωπικό και μοναδικό, αφού τέτοια είναι και τα υλικά που τη συγκροτούν: τα βιώματα, οι πεποιθήσεις, οι ερμηνείες, οι προκαταλήψεις. Υπάρχουν τόσες παιδικές ηλικίες όσοι και οι άνθρωποι.
Τα παιδιά αισθάνονται έκπληξη, ικανοποίηση και αυτοθαυμασμό για τις προσωπικές «ανακαλύψεις» τους στο εκάστοτε μαθησιακό και ψυχαγωγικό περιβάλλον. Έτσι αυτό γίνεται περισσότερο ενδιαφέρον και ελκυστικό γι’ αυτά, καθώς μια από τις ανάγκες της ηλικίας τους είναι να αποκτήσουν θετική αυτοεικόνα και να αναδειχθούν στην ομάδα των συνομιλήκων. Όταν μάλιστα η θετική αυτοεικόνα τους προκύπτει από την εμπλοκή τους σε πρωτότυπες και απολαυστικές γι’ αυτά δραστηριότητες, μπορεί να λειτουργήσει ως εσωτερικό κίνητρο για να συνεχίσουν να το επισκέπτονται.
Το πιο σημαντικό, εξάλλου, δεν είναι να μυηθούν τα παιδιά στην «καθαρή» γνώση, αλλά στον τρόπο προσέγγισης και λειτουργίας της γνώσης και αυτό να το ζήσουν αβίαστα, δημιουργικά και συνεργατικά, ώστε να το θυμούνται.
Ας στοχαστούμε μαζί, για να ανακαλύψουμε βασικές μεθόδους και πρακτικές προσέγγισης των παιδιών με οδηγούς και τροφοδότες κάποιες παροιμίες του λαού μας.
1. «ΤΩΝ ΦΡΟΝΙΜΩΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ
ΠΡΙΝ ΠΕΙΝΑΣΟΥΝ ΜΑΓΕΙΡΕΥΟΥΝ»
Έγκαιρος προγραμματισμός, συστηματική οργάνωση, προνοητικότητα, πρόληψη, επαρκής προετοιμασία. Χωρίς αυτά η ομάδα καταρρέει.
2. «ΤΟ ΚΑΛΟ ΤΟ ΠΑΛΙΚΑΡΙ
ΞΕΡΕΙ ΚΙ ΑΛΛΟ ΜΟΝΟΠΑΤΙ»
Ευελιξία, προσαρμοστικότητα, αξιοποίηση του τυχαίου, αντοχή στο απρόοπτο, φαντασία, χαμόγελο, επινοητικότητα. Αν ο προγραμματισμός και η προετοιμασία δεν ανταποκρίνονται στις πραγματικές συνθήκες και ανάγκες της στιγμής δεν έχουν καμία απόδοση και η ομάδα διαλύεται.
3. «ΑΓΑΛΙ ΑΓΑΛΙ ΓΙΝΕΤΑΙ Η ΑΓΟΥΡΙΔΑ ΜΕΛΙ»
Υπομονή, επιμονή, πίστη, αισιοδοξία, καλοπροαίρετη διάθεση και στάση,
άοκνη προσπάθεια. Κανείς ποτέ δεν έχασε περιμένοντας με υπομονή να ωριμάσουν οι συνθήκες, επιμένοντας παράλληλα με πίστη και αφοσίωση στο στόχο του.
4. «Μ’ ΟΠΟΙΟ ΔΑΣΚΑΛΟ ΚΑΘΙΣΕΙΣ
ΤΕΤΟΙΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΘΑ ΜΑΘΕΙΣ»
Είμαστε πρότυπα μίμησης για τα παιδιά, μεγάλη τιμή και ευθύνη ταυτόχρονα. Το πιο αποτελεσματικό και αλησμόνητο γι’ αυτά μάθημα είναι το δικό μας καλό παράδειγμα.
5. «ΕΔΩ ΣΕ ΘΕΛΩ ΚΑΒΟΥΡΑ,
ΝΑ ΠΕΡΠΑΤΑΣ ΣΤΑ ΚΑΡΒΟΥΝΑ»
Είναι τεράστιας σημασίας για την ψυχοσύνθεση των παιδιών η συμπεριφορά μας απέναντι στις κρίσεις, τις εντάσεις, τα προβλήματα, τις «κακές στιγμές». Ψυχραιμία, σύνεση, θετική σκέψη τα όπλα μας.
6. «ΜΕΓΑΛΗ ΜΠΟΥΚΙΑ ΦΑΕ,
ΜΕΓΑΛΟ ΛΟΓΟ ΜΗΝ ΠΕΙΣ»
Η επιπολαιότητα, οι βιαστικές κρίσεις, η μεγαλοστομία κοστίζουν ακριβά: χάνεται η εμπιστοσύνη των παιδιών στο πρόσωπό μας, το κύρος και η φερεγγυότητά μας.
7. «Η ΑΛΕΠΟΥ ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΩΝ
ΤΟ ΑΛΕΠΟΥΔΑΚΙ ΕΚΑΤΟΝ ΔΕΚΑ»
Τα παιδιά σήμερα ξέρουν περισσότερα από μας τους μεγάλους; Κάποιες φορές ναι. Κάποιες όχι. Πως τα αντιμετωπίζουμε σε κάθε περίπτωση;
Δεν τα αποθαρρύνουμε, δεν τα ειρωνευόμαστε, δεν τα αγνοούμε, δεν τα περιφρονούμε, δεν τα αποφεύγουμε, δεν τα τιμωρούμε…
8. «ΟΠΟΙΟΣ ΒΙΑΖΕΤΑΙ, ΣΚΟΝΤΑΦΤΕΙ»
Έχουμε πάντα στο νου μας τι μπορούν, τι θέλουν, τι έχουν ανάγκη, τι προσδοκούν, τι κατανοούν τα παιδιά και συνεχώς ελέγχουμε και αξιολογούμε τη φόρα μας και επαναπροσδιορίζουμε τους στόχους μας, ώστε να συμπορευόμαστε μαζί τους. Αλλιώς το κοινό μας ταξίδι δεν έχει νόημα…
9. «ΘΕΛΕΙ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΙΤΑ ΟΛΟΚΛΗΡΗ
ΚΑΙ ΤΟ ΣΚΥΛΟ ΧΟΡΤΑΤΟ»
Δεν βοηθά τους στόχους μας να τα θέλουμε όλα δικά μας, απαιτώντας υπερβολικά πράγματα από τα παιδιά και καταναγκάζοντάς τα σε ανούσια παπαγαλία πληροφοριών και λεπτομερειών που ούτε κατανοούν, ούτε μπορούν να αφομοιώσουν, ούτε τα ενδιαφέρουν. Είμαστε στο πλάι τους για να τα αποδεχόμαστε όπως είναι, να τα υποστηρίζουμε, να τα ενθαρρύνουμε να είναι ο εαυτός τους, να τα αγαπάμε.
10. «ΑΛΛΟΥ ΤΑ ΚΑΚΑΡΙΣΜΑΤΑ
ΚΙ ΑΛΛΟΥ ΓΕΝΝΟΥΝ ΟΙ ΚΟΤΕΣ»
Πολλές φορές η ουσία και η αλήθεια κρύβεται αλλού από εκεί που θεωρούμε. Γι’ αυτό, για να καταλήξουμε σε όσο το δυνατό πιο ασφαλή και δίκαια για όλους συμπεράσματα ακούμε και τη λογική, και την καρδιά και το ένστικτό μας. Παρατηρούμε συστηματικά και διακριτικά τα παιδιά και αποφεύγουμε τις «ταμπέλες» και τις εύκολες κρίσεις.
11. «ΤΟ ΕΞΥΠΝΟ ΠΟΥΛΙ
ΑΠΟ ΤΗ ΜΥΤΗ ΠΙΑΝΕΤΑΙ»
Ας μην παριστάνουμε τους «ξερόλες» και τις αυθεντίες. Οι δάσκαλοι οφείλουμε να είμαστε πρώτα απ’ όλα ακούραστοι δια βίου μαθητές. Όταν κάνουμε λάθος το αναγνωρίζουμε, ζητάμε συγνώμη με ειλικρίνεια και ταπεινότητα, ζητάμε βοήθεια από τα παιδιά για να επανορθώσουμε. Είναι το καλύτερο μάθημα αγωγής και ανθρωπιάς.
12. «- ΑΓΙΕ ΝΙΚΟΛΑ ΒΟΗΘΑ ΜΕ
– ΚΟΥΝΑ ΚΙ ΕΣΥ ΤΟ ΧΕΡΙ ΣΟΥ»
Στις δύσκολες στιγμές κάνουμε την ευχή και την προσευχή μας, αλλά αναλαμβάνουμε και δράση, όπως και όσο καλύτερα μπορούμε. Δεν επιλύονται τα προβλήματα με τη μοιρολατρεία, την παθητική στάση, τον στρουθοκαμηλισμό και την αναβλητικότητα.
13. «ΑΛΛΑ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΟΥ ΛΑΓΟΥ
ΚΙ ΑΛΛΑ ΤΗΣ ΚΟΥΚΟΥΒΑΓΙΑΣ»
Κάθε παιδί είναι μοναδικό και ξεχωριστό. Με τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία του, με τις ιδιαιτερότητες και τα βιώματά του, με τις κλίσεις, τα ταλέντα, τις προσδοκίες, τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντά του. Δεν υπάρχουν «κακά» παιδιά. Μόνο λανθασμένες και άστοχες εκτιμήσεις των μεγάλων γι’ αυτά. Ας μην περιμένουμε από τα παιδιά να έχουν συμπεριφορές ενηλίκων. Ας τους επιτρέψουμε να ζήσουν και να χαρούν την παιδική τους ηλικία.
Δεν ξεχνάμε ότι τα βασικά συστατικά μιας χαρούμενης ομάδας είναι:
Παιχνίδι, Αποδοχή, Δημιουργικότητα, Αυτοέκφραση, Συνεργασία, Αλληλοσεβασμός, Αγάπη, Φαντασία, Ισότητα, Δικαιοσύνη, Εξερεύνηση
Κι ας κλείσουμε με ένα αυτοσχέδιο παιχνίδι συζήτησης, ταύτισης, μέτρησης, συγκέντρωσης της προσοχής και λεκτικών και νοηματικών ανακαλύψεων με παροιμίες για το αμπέλι, το σταφύλι και το κρασί, που κατέληξε σε μια μεθυστική και υπερρεαλιστική…παροιμιοσαλάτα!
