Φθινόπωρο και τα αποδημητικά πουλιά ξεκινούν το μακρύ ταξίδι της μετανάστευσης προς τις ζεστές περιοχές του πλανήτη. Ελάτε να τα γνωρίσουμε, να συνταξιδέψουμε, να απογειωθούμε μαζί τους στα σύννεφα! Να μιμηθούμε το πέταγμά τους, τις φωνές τους. Τον τρόπο που επικοινωνούν μεταξύ τους.

Πρώτα θα ψάξουμε πληροφορίες και φωτογραφίες στα βιβλία και στο διαδίκτυο. Για να μάθουμε τα ονόματά τους, να τα ταυτίσουμε με την εικόνα τους, να μιλήσουμε για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του καθενός, να τα περιγράψουμε στους φίλους μας. Μετά θα ερευνήσουμε πως κάνουν ένα τόσο μεγάλο ταξίδι, πως προσανατολίζονται, πως συντηρούνται συχνά χωρίς ή με ελάχιστη τροφή, από τι και ποιους κινδυνεύουν. Θα ψηλαφίσουμε στην υδρόγειο σφαίρα και στον παγκόσμιο χάρτη τις διαδρομές που ακολουθούν. Και θα φτιάξουμε γλωσσοδέτες και μαντέματα, θα παίξουμε παιχνίδια μνήμης και παρατηρητικότητας μαζί τους.

Έπειτα θα ζωγραφίσουμε τα αγαπημένα μας πουλιά, ο καθένας όπως μπορεί. Θα μελετήσουμε τα σμήνη τους και τους υπέροχους και συχνά παράξενους και θαυμαστούς σχηματισμούς τους στον αέρα. Θα ρωτήσουμε τη φαντασία μας να μας πει με τι μοιάζουν. Και θα προσπαθήσουμε να τους αποτυπώσουμε, δουλεύοντας σε ζευγαράκια, πάνω σε μεγάλο χαρτί. Θα ακούσουμε μουσική και τραγούδια, θα δούμε βίντεο με αποδημητικά πουλιά σε πτήση και θα διαβάσουμε ποιήματα σπουδαίων ποιητών για τα πουλιά.

Πουλάκι ξένο

Πουλάκι ξένο, ξενιτεμένο,
πουλί χαμένο, πού να σταθώ;
Πού ν’ ακουμπήσω, να ξενυχτήσω, να μη χαθώ;

Βραδιάζει η μέρα, σκοτάδι πέφτει
και δίχως ταίρι πού να σταθώ;
Πού να φωλιάσω σε ξένο δάσος, να μη χαθώ;

Γυρίζω να βρω πού να καθίσω,
να ξενυχτήσω μοναχό.
Κάθε κλαράκι βαστάει πουλάκι ζευγαρωτό.

(παραδοσιακό)

Πουλιά μου διαβατάρικα

Πουλιά μου διαβατάρικα,
αυτού ψηλά που πάτε,
λίγο για χαμηλώσετε
και πάρτε με κι εμένα.
Να πάω στην αγάπη μου,
που βρίσκεται στα ξένα.

(παραδοσιακό)

Δύο και δύο τέσσερα
τέσσερα και τέσσερα οχτώ
οχτώ κι οχτώ κάνουν δεκάξι.
Επαναλάβατε! λέει ο δάσκαλος.
Δύο και δύο τέσσερα
τέσσερα και τέσσερα οχτώ
οχτώ κι οχτώ κάνουν δεκάξι.
Μα να το πουλί-λύρα
που περνά στον ουρανό.
Το παιδί το βλέπει,
το παιδί το ακούει,
το παιδί το φωνάζει:
Σώσε με, παίξε μαζί μου,
πουλί!
Τότε το πουλί κατεβαίνει
και παίζει με το παιδί.
Δύο και δύο τέσσερα.
Επαναλάβατε! λέει ο δάσκαλος.
Και το παιδί παίζει,
το πουλί παίζει μαζί του…
Τέσσερα και τέσσερα οχτώ
οχτώ κι οχτώ κάνουν δεκάξι
δεκάξι και δεκάξι πόσα κάνουν;
Δεν κάνουν τίποτα δεκάξι και δεκάξι
και προπάντων όχι τριάντα δύο
έτσι ή αλλιώς
και φεύγουν.
Και το παιδί έκρυψε το πουλί
μες στο θρανίο του
κι όλα τα παιδιά
ακούν το τραγούδι του
κι όλα τα παιδιά ακούν τη μουσική
κι οχτώ κι οχτώ στη βόλτα τους φεύγουν
και τέσσερα και τέσσερα και δυο και δυο
στη βόλτα τους το σκάνε
κι ένα κι ένα δεν κάνουν ούτε ένα ούτε δύο
ένα ένα το ίδιο φεύγουν.
Και το πουλί-λύρα παίζει
και το παιδί τραγουδάει
κι ο καθηγητής φωνάζει:
Πότε θα πάψετε να κάνετε τον καραγκιόζη!
Μα όλα τ’ άλλα παιδιά
ακούν τη μουσική
και οι τοίχοι της τάξης
σωριάζονται ήσυχα.
Και τα τζάμια ξαναγίνονται άμμος
το μελάνι ξαναγίνεται νερό
τα θρανία ξαναγίνονται δένδρα
η κιμωλία ξαναγίνεται ακρογιαλιά
το φτερό ξαναγίνεται πουλί.

Ζακ Πρεβέρ, Κουβέντες, μτφρ. Μιχάλης Μεϊμάρης, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 1994

Θα αποστηθίσω
τα λόγια των πουλιών τα ελαφρά
και στην καρδιά μικρές φωλιές ενθυμημάτων
θα χαράξω
ονόματα να τα φωνάζω να έρχονται
με την ανθρωπινή τους ομιλία να τ’ ακούω
τι λένε τα πουλάκια;
ένα αλφαβητάρι να συλλαβίζω κι εγώ
ταπεινά
έξω στους δρόμους
εκεί που ανθίζουν τα τηλεγραφόξυλα
να γίνεται ένα περιβόλι ο κόσμος

Πόλυ Χατζημανωλάκη, Το αλφαβητάρι των πουλιών, εκδόσεις Εύμαρος, Αθήνα 2014

Ο λίγος χρόνος των πουλιών

Μέσα στον απέραντο ουρανό
Ο λίγος χρόνος των πουλιών
Είναι λύπη;
Είναι χαρά;
Το φως έρχεται
Εκλέγει τα πουλιά
Το φως δεν καταστρέφει
Ανάμεσά μας πάντοτε ένας
Εκείνος που μαθαίνει τα νιάτα τ’ ουρανού
Και που πετάει με τα πουλιά
Μέσα στον αιθέρα

Γιώργος Σαραντάρης