…με μεγάλα αυτιά»! Τόσο μεγάλα, που αν και ακούν πολλά -και άδικα τις περισσότερες φορές- δεν μας κρατούν κακία! Βλέπετε, εμείς με τα μικρά αυτιά και τη μεγάλη…γλώσσα συνηθίζουμε να αποκαλούμε «γάιδαρο» τον αναίσθητο, τον τεμπέλη, τον αχάριστο, τον εγωιστή άνθρωπο. Ποτέ μου δεν κατάλαβα το γιατί κι έτσι αποφάσισα να υπερασπιστώ το γαϊδαράκο, κάνοντας μια έρευνα για την αφεντιά του. Τι βρήκα; Διαβάστε και θαυμάστε! Και στο εξής, αν σας αποκαλέσουν «γάιδαρο», να πείτε ευχαριστώ. Είναι τίτλος τιμής!
Ένας ιδιαίτερα χρήσιμος φίλος
Μπορεί στις μέρες μας το γαϊδουράκι να αποτελεί είδος προς εξαφάνιση, αλλά αν ρωτήσετε τους παππούδες σας, θα δείτε ότι παλιότερα ήταν αχώριστος σύντροφος και βοηθός των ανθρώπων και διόλου ευκαταφρόνητο…περιουσιακό στοιχείο! Διαθέτει εξαιρετική αντοχή στην κούραση και ανθεκτικότητα στις δύσκολες συνθήκες διαβίωσης και είναι λιτοδίαιτο. Δεν παραπονιόταν ούτε όταν το παραφόρτωναν με τα βάρη της αγροτικής ζωής, ούτε όταν το έβαζαν να σέρνει το μαγγανοπήγαδο, ούτε όταν το χρησιμοποιούσαν για τη μεταφορά ηλικιωμένων και παιδιών, επειδή βάδιζε αργά και σταθερά. Ξέρετε ότι από το δέρμα των γαϊδουριών φτιάχνουν γερά τύμπανα; Κι ότι το γαϊδουρινό γάλα μοιάζει πολύ με το ανθρώπινο και έχει σώσει ζωές, χρησιμοποιούμενο ως υποκατάστατό του, στην Κατοχή;
Τα στοιχεία σας, παρακαλώ!
Γένος: εγώ, ο κυρ-Μέντιος, δηλώνω υπεύθυνα ότι ανήκω στα περισσοδάκτυλα θηλαστικά κι ότι στενοί μου συγγενείς είναι τα άλογα και οι ζέβρες.
Ολίγη μορφολογία: έχω σώμα κοντό και ρωμαλέο, ύψος (μέχρι τον ώμο) περίπου 1,20 εκατοστά, χρώμα καστανό ή γκρίζο σε διάφορες παραλλαγές, με σταχτιά ή λευκή κοιλίτσα. Λένε ότι είμαι κάπως…χοντροκέφαλος!
Ολίγη βιολογία: ζω περίπου 30 χρόνια. Αυτό που μαρτυρά την ηλικία μου, το λέει μια παροιμία παρακάτω, βρείτε ποια. Η συμβία μου εγκυμονεί για 12 μήνες και γεννά ένα μόνο μικρό κάθε φορά. Είμαι φυτοφάγος και τρελαίνομαι για καρότα.
Άλλος έχει τ’ όνομα…
…κι άλλος τη χάρη! Διότι τι έχουμε να προσάψουμε στον συμπαθέστατο γαϊδαράκο; Εντάξει, φημολογείται ότι έχει γαϊδουρινό πείσμα, αλλά αυτό αντισταθμίζεται από τη γαϊδουρινή υπομονή, με την οποία αντιμετωπίζει τις απαιτήσεις μας. Είναι και λιγάκι παράφωνος όταν γκαρίζει, αλλά μήπως τον προορίζουμε για το Μέγαρο Μουσικής; Τον κατηγορούν ότι είναι ιδιότροπος, αλλά εδώ εκτός από μία παροιμία που επίσης θα βρείτε παρακάτω, ταιριάζει και μια άλλη στην οποία πρωταγωνιστεί μία καμήλα. Πάντως, αν και σύμβολο ταπεινότητας, δεν έχει περάσει απαρατήρητος! Πολλοί τον μνημόνευσαν, ο καθένας με τον τρόπο του: από τον Αίσωπο ως τον Παπαδιαμάντη και πολλούς άλλους λογοτέχνες μας, μέχρι τη λαϊκή μας παράδοση. Κι από τη Γεωργία Βασιλειάδου, που μας τον σύστησε ως «κυρ-Μέντιο Κουτεντέ» και την Αλίκη Βουγιουκλάκη, που τον αποκαλούσε «Πρόεδρο» στον παλιό ελληνικό κινηματογράφο, μέχρι το Νίκο Ξυλούρη, που τραγούδησε μοναδικά τους συμβολικούς στίχους του ποιητή μας Κώστα Βάρναλη. Μην ξεχνάτε ότι πάνω σε γαϊδουράκι ταξίδεψε ο νεογέννητος Χριστός, για να ξεφύγει από το μένος του Ηρώδη κι ότι πάλι πάνω σε γαϊδουράκι έκανε τη θριαμβευτική του είσοδο στα Ιεροσόλυμα, την Κυριακή των Βαϊων.
Εσείς, παίζετε «Μακριά γαϊδούρα»;
«Τρία τέσσερα παιδιά έκαναν τη γαϊδούρα. Το πρώτο παιδί έσκυβε και ακουμπούσε τα χέρια του μπροστά στα πόδια του, μετά το ένα μετά το άλλο πιανόταν από τους γοφούς του μπροστινού του, γερά. Άλλα τόσα παιδιά ήταν μια άλλη ομάδα. Αυτά, το ένα μετά το άλλο, έπαιρναν φόρα και πηδούσαν πάνω στη μακριά γαϊδούρα και κάθονταν καβάλα. Πολλές φορές τα παιδιά που έκαναν τη γαϊδούρα, δεν άντεχαν το βάρος των παιδιών που πηδούσαν και προσγειώνονταν στην πλάτη τους και έπεφταν κάτω. Μαζί με αυτά έπεφταν και όσα ήταν πάνω στην πλάτη τους. Τότε σκάγαμε όλοι στα γέλια. Κέρδιζαν όταν άντεχαν το βάρος όλων των παιδιών της ομάδας που πηδούσε πάνω τους…»… (Από το βιβλίο «Ομαδικά Παιδικά Παιχνίδια», έκδοση της Ευωνύμου Οικολογικής Βιβλιοθήκης, Αθήνα 2000).
Μικρό «γαϊδουρολεξικό»!
Equus hemionus: ο άγριος, ασιατικός γάιδαρος, σκληροτράχηλο ζώο της ερήμου. Ζει κυρίως στη Μογγολία, το Ιράν και τη Βόρεια Ινδία, σε μικρά κοπάδια που αποτελούνται από ένα ώριμο αρσενικό, πολλά θηλυκά και μερικά νεαρά άτομα.
Equus asinus: ο αφρικανικός γάιδαρος, πρόγονος όλων των εξημερωμένων γαϊδάρων. Ζει στη Βόρεια Αφρική, αν και πιστεύεται ότι το «αυθεντικό» είδος έχει εξαφανιστεί και υποκατασταθεί από εξημερωμένους απογόνους του, που …εξαγριώθηκαν ξανά!
Διασταυρώσεις με άποψη: γαϊδαράκος με φοράδα, γεννούν το μουλάρι. Γαϊδουρίτσα με άλογο, γεννούν το γαϊδουρομούλαρο ή γίννο. Και τα δύο είναι -κατά κανόνα- στείρα!
Γαϊδουράγκαθα: πάνω από 50 είδη αγκαθωτών φυτών που απαντώνται στην ελληνική φύση, εκλεκτός μεζές για το γάιδαρο, μπελάς για τους ανύποπτους περιπατητές.
Γαϊδουρονήσια: μια ντουζίνα από συνήθως άγονα και ακατοίκητα νησάκια, σε διάφορες περιοχές της χώρας μας (π.χ. Νότια Κρήτη, Κυκλάδες, Χαλκιδική, Σούνιο, Σποράδες). Ονομάστηκαν έτσι, επειδή αξιοποιούνταν ως εποχιακοί βοσκότοποι των λιτοδίαιτων φίλων μας.
Γαϊδουρόκομπος: είδος πρόχειρου ναυτικού κόμπου (ο μπαμπάς μου, ο μαστρο-Παναγιώτης, τον λέει και «ατζαμή»).
Γαϊδουροκεφαλάς: κι όμως πρόκειται για είδος στρουθιόμορφου πουλιού!
Γαϊδουροπόδαρο: εδώ πιάσαμε βυθό, αφού αυτή είναι η κοινή ονομασία ενός δίθυρου μαλακίου!
Κυρ – Μέντιος: Οι αρχαιολόγοι έχουν βρει τετράδραχμο που παριστάνει το Διόνυσο στη ράχη ενός από τα ιερά του ζώα. Η χαραγμένη επιγραφή ΜΕΝΔΑΙΟΝ επιβεβαιώνει ότι το νόμισμα κόπηκε στην αρχαία Μένδη της Χαλκιδικής. Χρονολογείται στο 430 π.Χ. περίπου. Εικάζεται ότι το όνομα “κυρ-Μέντιος” με το οποίο αποκαλούμε συχνά τα γαϊδουράκια, προέρχεται από εκεί.
Παροιμίες για γαϊδάρους
Μπορείτε να σκεφτείτε τι σημαίνουν οι παρακάτω παροιμίες; Αν προσπαθήσετε να τις εικονογραφήσετε κιόλας, σίγουρα θα περάσετε πολύ ευχάριστα και δημιουργικά.
1) “Κάλλιο γαϊδουρόδενε, παρά γαϊδουρογύρευε”
2) “Δυο γάιδαροι μαλώνανε σε ξένον αχυρώνα”
3) “Ενός χαρίζαν γάιδαρο και τον κοίταζε στα δόντια”
4) “Είπε ο γάιδαρος τον πετεινό κεφάλα”
5) “Μεγάλωσε το γαϊδουράκι, μίκρυνε το σαμαράκι”
6) “Ήτανε στραβό το κλήμα, το ‘φαγε κι ο γάιδαρος”
Τελειώνοντας αυτή τη σύντομη αναφορά στο γαϊδουράκι, δεν μπορώ παρά να μνημονεύσω και τον αγαπημένο ήρωα των βιβλίων μου, τον Γκάρι. Ένα γάιδαρο που μιλάει, πετάει, παίζει παντομίμα, θέατρο και κουκλοθέατρο και ξεναγεί τα παιδιά στην ιστορία, αρχής γενομένης από τα χρόνια τα βυζαντινά. Ο Γκάρι έλαβε σάρκα και οστά χάρη στα πινέλα της χαρισματικής Λέλας Στρούτση και έγινε κούκλος από τη χειροτέχνη Εύη Αλμπαντάκη.
Περιηγηθείτε, επίσης, στην ιστοσελίδα της “Γαϊδουροχώρας” (http://gaidourohora.gr/) και απολαύστε την υπέροχη ταινία κινουμένων σχεδίων “Μαρίζα – Ο Πεισματάρης Γάιδαρος” (https://www.youtube.com/watch?v=_LmAcfO9lyg).
