Έβγαινα προχτές από το Νομισματικό Μουσείο, μονολογώντας ότι καμία σχέση δεν έχουν αυτά που νόμιζα, με το κεφάλαιο νόμισμα. Ήμουν εντυπωσιασμένη από τον πλούτο και την ποικιλία των εκθεμάτων που αντίκρισα. Τη μαγική λέξη «κεφάλαιο» φαίνεται πως άκουσε ένας χρηματιστής, που τυχαία περπατούσε δίπλα μου και με πήρε στο κατόπι, μιλώντας μου για επενδύσεις.

• «Δεν έχω λεφτά χρυσέ μου άνθρωπε, πήγαινε να τα πεις σε κανένα εφοπλιστή», του είπα.
• «Αν διαθέτετε περιουσία σε πλάκες χρυσού, έχω να σας συστήσω έναν εξαίρετο τραπεζίτη», επέμεινε εκείνος.
• «Όσο για τραπεζίτες, διαθέτω όσους μου χρειάζονται και μερικοί θέλουν και σφράγισμα. Τους φρονιμίτες δεν έβγαλα ακόμη, γι’ αυτό δεν έχω φρονιμέψει, λέει η γιαγιά μου», απάντησα μπας και τον ξεφορτωθώ.
• «Αγαπητή μου, των φρονίμων τα παιδιά πριν πεινάσουν μαγειρεύουν! Γι’ αυτό σε συμβουλεύω να τοποθετήσεις τα χρήματά σου σε μετοχές «Μαυρέξ- Χρυσαφέξ», συνέχισε αυτός απτόητος.

Δεν ξεκόλλαγε με τίποτα. Μου είχε πάρει το κεφάλι με τις τιμές της Σοφοκλέους, που όλο τραμπαλίζονται και πέφτουν και τσακίζονται. Ζαλισμένη όπως ήμουνα, δεν την είδα την άτιμη τη μπανανόφλουδα…

Όταν άνοιξα τα μάτια μου, το πρώτο πλάσμα που αντίκρισα, ήταν ένας πανέμορφος νεαρός με σγουρά μαλλιά κι αστραφτερά μάτια.

• «Είσαι καλύτερα τώρα Βαγγελίτσα; Μ’ ανησύχησες λιγάκι», μου είπε με χαμόγελο.
• «Καλά είμαι, μόνο που θέλω λίγο ξεσκόνισμα. Με την τούμπα, βλέπεις, που έφαγα, προσγειώθηκα κατευθείαν πάνω στα χαντάκια…εεε στα έργα του δημάρχου», απάντησα μουδιασμένα, ενώ ταυτόχρονα αγωνιζόμουν να θυμηθώ που τον ξέρω εγώ αυτόν τον κούκλο.
• «Μην κουράζεσαι», διάβασε τη σκέψη μου ο ωραίος. «Είμαι ο Ερμής».
• «Ποιος Ερμής; Του Πραξιτέλη;» ρώτησα με μάτια γουρλωμένα από την έκπληξη.
• «Όχι βέβαια! Τα αγάλματα, ως γνωστόν, δε μιλάνε. Έχεις την τιμή να συνδιαλέγεσαι με τον ίδιο το θεό Ερμή αυτοπροσώπως», είπε και ελάλησε εκείνος.

Μεταξύ μας, με τέτοια κορμοστασιά, μόνο θεός θα μπορούσε να είναι! Τύφλα να έχει ο Λεονάρντο Ντι Κάπριο κι ο Μπραντ Πιτ μαζί!, σκέφτηκα εμφανώς ταραγμένη, ψελλίζοντας ένα…

• «Δεν καταλαβαίνω»…
• «Καθόμουν στην Ακρόπολη κι έπινα ένα σφηνάκι νέκταρ, όταν είδα το μπλέξιμό σου με το χρηματιστή κι είπα να έρθω να βοηθήσω. Τι λες, ξεκινάμε; Σου έφερα κι ένα ζευγάρι φτερωτά σανδάλια ίδιο με το δικό μου. Το κρατάω εφεδρικό για τις μέρες που ο Δίας έχει τις κακές του και μας μουλιάζει στη βροχή. Φόρα το και φύγαμε», είπε και μου έκλεισε το μάτι με νόημα.
• «Να πάμε που κύριέ μου, παρντόν, θεέ Ερμή»;
• «Μα για εξερεύνηση στον κόσμο του χρήματος. Αυτό δεν ήθελες; Με ποιον άλλο θα έκανες ένα τέτοιο ταξίδι και μάλιστα τσάμπα; Εγώ, ο Ερμής ο Μαντατοφόρος, ο τετραπέρατος θεός της επικοινωνίας και του εμπορίου, προσφέρομαι να σε συνοδεύσω αφιλοκερδώς στην πιο κερδοφόρα εμπειρία της ζωής σου»!
• «Δηλαδή αν…πεταχτώ μαζί σου στα θησαυροφυλάκια διαφόρων τόπων και χρόνων, θα τα πληρωθώ ακριβότερα τα άρθρα που θα γράψω για την εφημερίδα»; ρώτησα με ύφος Σκρουτζ Μακ Ντακ.
• «Λοιπόν, μ’ αρέσεις, είσαι καλή διαπραγματεύτρια. Έλα μαζί μου και θ’ αποζημιωθείς με το παραπάνω», γέλασε εκείνος και μου άπλωσε το χέρι.

Εσείς τι θα κάνατε, αν σας καλούσε σε εκδρομή με όλα τα έξοδα πληρωμένα ολόκληρος θεός και μάλιστα όμορφος σα φωτομοντέλο (έστω και…αρχαίο); Εγώ έδεσα καλά στα πόδια μου τα εφεδρικά φτερωτά σανδάλια κι… απογειώθηκα μαζί του. Και τι δεν είδα και τι δεν έμαθα! 

Μανούλα, θέλω χαρτζιλίκι σε «μανίλας»!

Στη Νιγηρία χρησιμοποιούνταν κάτι μπρούτζινα βραχιόλια που ονομάζονται «μανίλας» και χρησιμοποιούνταν στις εμπορικές συναλλαγές των ιθαγενών από το 15^ο αιώνα. Τα αυθεντικά «μανίλας» είχαν απίθανα μεγάλο μέγεθος, μέχρι που έβαλαν κι εδώ το χεράκι τους οι Ευρωπαίοι κατακτητές και έφτιαξαν χιλιάδες μικρά, για να μην τους πέφτει και η μέση όταν έκαναν εμπόριο στην περιοχή. Άλλα παράξενα νομίσματα της Αφρικής ήταν οι πένες «κίσι», κάτι λεπτές, σιδερένιες βέργες. Κυκλοφορούσαν στη Λιβερία μέχρι και τη δεκαετία του 1950!

Φτερά και πούπουλα!

Για τα πιο ασυνήθιστα νομίσματα μας πληροφορεί στα απομνημονεύματά του ο Τζέιμς Κουκ, τολμηρός θαλασσοπόρος και εξερευνητής της Ταϊτής, της Νέας Γουϊνέας, της Νέας Ζηλανδίας, αλλά και της Χαβάης, στις δεκαετίες 1760 και 1770. Στην Πολυνησία, ως χρήματα χρησιμοποιούνταν τα «γουέταπαπ», ελληνιστί…φτερά! Γενικά, κυκλοφορούσαν νομίσματα κομμένα κατευθείαν…από τη φύση, όπως οι χάντρες, τα πούπουλα, και τα κοχύλια, τα οποία χρησίμευαν και για στολίδια. Τα μικρά κόκκινα πούπουλα από κοτόπουλα, με τα οποία έφτιαχναν γιρλάντες μήκους έως και 10 μέτρων, ήταν το πολυτιμότερο νόμισμα για τους ιθαγενείς στα Νησιά του Σολομώντα: τα χρησιμοποιούσαν μόνο στις σπουδαίες τελετές, δηλαδή στις αγορές κανό και στους γάμους!

Πόσο πάει η καραμπίνα, ουγκ;

Ένα άλλο παράξενο είδος χρήματος ήταν τα δέρματα και οι γούνες των ζώων, που συναντήσαμε στην Αμερική του 19^ου αιώνα. Όταν οι Ινδιάνοι ήθελαν να αγοράσουν τουφέκια, κυριολεκτικά τα χρυσοπλήρωναν, δίνοντας σε αντάλλαγμα γούνες κάστορα, για την πραγματική αξία των οποίων (φυσικά) δεν τους ενημέρωναν τα «χλωμά πρόσωπα». Αλλά και οι Εσκιμώοι, όταν πήγαιναν για «χοντρά» ψώνια, έπαιρναν μαζί τους τα λεγόμενα «πάρκας», δηλαδή τα γουναρικά τους σε συσκευασία πακέτου! Μέχρι και το 1409, έκαναν τις αγοραπωλησίες τους χρησιμοποιώντας δέρματα κουναβιού.

Χρήμα που τσουλάει…

Το πιο απίστευτο νόμισμα, ωστόσο, (αν εξαιρέσουμε τα ανθρώπινα κρανία που χρησιμοποιούσε στις… ανατριχιαστικές συναλλαγές της μια φυλή κανιβάλων στη Σουμάτρα) ήταν οι πέτρινες ρόδες των ιθαγενών του νησιού Γιαπ, στον Ειρηνικό ωκεανό. Φανταστείτε να θες να πας στη λαϊκή και να πρέπει να προπονείσαι μήνες πριν στην άρση βαρών, μπας και καταφέρεις να κουβαλήσεις, χωρίς μπουλντόζα, τα…ψιλά σου. Μιλάμε για δίσκους από ασβεστόλιθο, με διάμετρο μέχρι και τέσσερα μέτρα! Όσο πιο σημαντική η πληρωμή, τόσο πιο…βουνό ήταν το χρήμα. Οι πλούσιοι του χωριού έπαιρναν πόζα και στέκονταν καμαρωτοί-καμαρωτοί δίπλα στ’ αγκωνάρια τους!

Παράξενα κι όμως αληθινά!

Σημειώστε ακόμη ότι ρόλο νομισμάτων έπαιξαν κατά καιρούς τα εξής απίθανα υλικά και αντικείμενα: τα βοοειδή (Κένυα), το ρύζι και οι γλώσσες τίγρεων (Καμπότζη), οι ράβδοι αλατιού (Ανατολική Αφρική), τα τσιμπιδάκια μαλλιών (Ινδία), οι αλιγάτορες (Μαλαισία), τα πλεχτά κιλίμια (Αγκόλα), τα υφάσματα (Σουδάν), τα πέταλα (Κίνα), ο καπνός (Αμερική), η ουρά του ελέφαντα (Αφρική), τα αβγά (Γουατεμάλα), τα καμάκια ψαρέματος (Αμαζονία) και τα κραγιόν (Βιετνάμ)!

Μην είδατε το…Μίδα;

Β.Α.: «Πολύ ενδιαφέρον ήταν το σεργιάνι μας στην Αφρική, την Ασία και την Αμερική. Τι θα έλεγες, ω Ερμή, να επιστρέψουμε στα πάτρια εδάφη, στην Ευρώπη και στην ωραία μας Ελλάδα; Πεθύμησα τα ντολμαδάκια της μαμάς μου»!

ΕΡΜΗΣ: «Ξέρεις τι μου θύμισες τώρα; Το πόσο μας λαχτάρησε ο πατέρας μου ο Δίας, όταν ερωτεύτηκε την Ευρώπη, την πανέμορφη κόρη του Αγήνορα, βασιλιά της Φοινίκης, απ’ την οποία πήρε το όνομά της η ομώνυμη ήπειρος. Δεν κρατιότανε με τίποτα! Σωστός ταύρος έγινε για να την κατακτήσει, κατάλευκος σαν το χιόνι, με μια ασημένια βούλα στο κούτελο και με κέρατα ολόχρυσα».

Β.Α.: «Και…καπάκι έγινε κι η Ήρα καταπράσινη σαν το μπιζέλι από τη ζήλια της»!

ΕΡΜΗΣ: «Δε λέω, είναι κομματάκι μπερμπάντης ο πατέρας, αλλά έχει και την πλάκα του! Μηχανεύεται απίθανα πράγματα για να περνάει πάντα το δικό του».

Β.Α.: «Εμένα λένε Ανησυχίδου, αλλά κι ο Δίας δεν πάει πίσω. Ξέρεις τι τραβάμε στο σχολείο, όποτε έχουμε μυθολογία; Άντε να θυμάσαι απέξω με ποια νύμφη, βασίλισσα, ή θεά έκανε τον τάδε γιο και τη δείνα κόρη. Αλήθεια, εκείνος δε μπερδεύεται; Τα καταφέρνει να σας θυμάται όλους με τα βαφτιστικά σας ονόματα, ή κάθε φορά που κάποιος ή κάποια του…θυμίζει κάτι, τον ή την αποκαλεί χαϊδευτικά απλώς «παιδί μου»;

ΕΡΜΗΣ: «Μα τι σόι αρχηγός των θεών θα ήταν βρε Βαγγελίτσα, αν δε διέθετε εκτός των άλλων και καλή μνήμη»;

Β.Α.: «Σωστό κι αυτό. Για πες μου τώρα, που λες να προσγειωθούμε σήμερα, για να ψάξουμε για νομίσματα»;

ΕΡΜΗΣ: «Το πρόγραμμα σήμερα περιλαμβάνει ολίγη Αρχαιότητα, ολίγη εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου και ολίγα Ρωμαϊκά και Βυζαντινά χρόνια».

Β.Α.: «Ολίγα απ’ όλα δηλαδή! Θαύμα, το βγάλαμε πάλι το μεροκάματο. Αισθάνομαι περήφανη ως ιπτάμενη ερευνήτρια. Θα ζητήσω και το επιπλέον επίδομα που αντιστοιχεί στα βαριά και ανθυγιεινά επαγγέλματα. Αρκετή υγρασία έχει εδώ ψηλά στα σύννεφα…».

Αρχαίες αξίες

Η Μικρά Ασία είναι η πατρίδα των πρώτων ελληνικών νομισμάτων, που άρχισαν να κόβονται στα τέλη του 7^ου αιώνα π.Χ., με ιδιαίτερη προτίμηση αρχικά στο ήλεκτρο (κράμα χρυσού και ασημιού) και αργότερα στο ασήμι ως υλικό κατασκευής. Και τι δεν είχαν επάνω τους: από κουκουβάγιες, φώκιες και θαλάσσιες χελώνες, μέχρι χταπόδια, φτερωτά άλογα, μήλα, τριαντάφυλλα, καράβια, έντομα και…κεφάλια θεών! Τρεις από τις αρχαίες ελληνικές πόλεις-κράτη συναγωνίζονταν στο εμπόριο και στην ίδρυση αποικιών: η Αθήνα, η Κόρινθος και η Αίγινα. Η κάθε μία απεικόνιζε τα δικά της σύμβολα στα νομίσματά της. Θαυμάστε τις αθηναϊκές «γλαύκες», τους κορινθιακούς στατήρες με τον Πήγασο, το φτερωτό άλογο που εξημέρωσε ο ήρωας Βελλεροφόντης, αλλά και τις Αιγινίτικες «χελώνες». Κατά τη διάρκεια του 5^ου αιώνα π.Χ. του λεγόμενου Χρυσού της Αιώνα, η Αθήνα, εκμεταλλευόμενη και τα πλούσια μεταλλεία του Λαυρίου, είδε την περίφημη «γλαύκα» (=κουκουβάγια) της να επικρατεί ως νόμισμα στη Μεσόγειο, υποσκελίζοντας τα διάφορα τοπικά νομίσματα. Αυτό κράτησε μέχρι και την υποταγή της στους Σπαρτιάτες, κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο (431-404 π.Χ.).

Αλεξάνδρου του Μεγάλου το…νόμισμα!

Τι να πρωτοπεί κανείς για έναν άνθρωπο που στα τριάντα του χρόνια ήταν κοσμοκράτορας και λατρευόταν σα θεός; Φαίνεται ότι το επίθετο «Μέγας» δεν το ενέπνευσαν μόνο οι στρατιωτικές του ικανότητες. Γνωρίζετε ότι η νομισματοκοπία ήταν σημαντικό κομμάτι της πολιτικής του; Έκοψε και κυκλοφόρησε δικά του νομίσματα, που σύντομα απέκτησαν τόσο πραγματική όσο και συμβολική αξία, απεικονίζοντας αρχαίους θεούς όπως το Δία, την Αθηνά, τον Απόλλωνα και τη φτερωτή θεά Νίκη, ή ήρωες, όπως τον Ηρακλή. Παράλληλα, επέτρεψε την κυκλοφορία των τοπικών νομισμάτων στις χώρες που κυρίευσε, για να κερδίσει τη συμπάθεια και τη συνεργασία των λαών τους. Για ένα ολόκληρο αιώνα μετά το θάνατό του, το 323 π.Χ., τα «αλεξανδρινά» νομίσματα συνέχιζαν να κυκλοφορούν, με προσωπογραφία είτε του ιδίου είτε μεταγενέστερων ηγεμόνων που έπαιρναν την «πόζα» που εκείνος εισήγαγε: το κεφάλι να κοιτάζει ψηλά, στεφανωμένο με το διάδημα, μια λευκή ταινία δηλαδή, σύμβολο της βασιλικής εξουσίας. Πρόκειται για τις περίφημες «ελληνιστικές κεφαλές».

Ρωμαϊκά δεινά…και δηνάρια

Μια στοργική λύκαινα έθρεψε με το γάλα της δύο βρέφη, το Ρωμύλο και το Ρώμο, που βρήκε εγκαταλειμμένα στις όχθες του ποταμού Τίβερη. Όταν μεγάλωσε ο Ρωμύλος, ίδρυσε μια πόλη που βαφτίστηκε Ρώμη και για αρκετά χρόνια ήταν ακμαία και δυνατή, όπως μαρτυρούσε και τ’ όνομά της. Αργότερα, όμως, με όλους αυτούς τους αδίστακτους αριστοκράτες και στρατιωτικούς που αλληλοσκοτώνονταν για την εξουσία και τα πλούτη της, η ιστορική αυτή πόλη από Ρώμη έγινε…μύλος. Το πρώτο ρωμαϊκό νόμισμα κόπηκε το 280 π.Χ. περίπου. Είχαν προηγηθεί οι ράβδοι και οι δίσκοι από μπρούντζο, με παραστάσεις ρωμαϊκών θεών όπως ο Ιανός και ο Ερμής, ή ζώων, κατά προτίμηση αγελάδων! Νόμισμα-σύμβολο της ακμής της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας ήταν το ασημένιο δηνάριο, αλλά μέχρι να καταλήξουν σε αυτό οι εκάστοτε ηγεμόνες της μιμήθηκαν, ή και υιοθέτησαν πολλά από τα νομίσματα των ελληνικών πόλεων. Από το 133 π.Χ. περίπου ξεκίνησε η παρακμή. Κάθε αυτοκράτορας θεωρούσε απαραίτητη προϋπόθεση εδραίωσης της κυριαρχίας του να κόβει νομίσματα με τη …φάτσα τόσο τη δική του, όσο και των συγγενών του. Την τακτική αυτή εγκαινίασε ο Ιούλιος Καίσαρ κι ήταν ένας από τους λόγους για τους οποίους δολοφονήθηκε το 44 π.Χ.. Οι διάδοχοί του, ωστόσο, και μάλιστα ο «επιστήθιος φίλος» και ένας από τους δολοφόνους του, ο Βρούτος, δεν παρέλειψαν να τον μιμηθούν κατά γράμμα!

Οι βυζαντινοί σόλιδοι

Τη ρωμαϊκή «μόδα» της απεικόνισης των αυτοκρατορικών πορτρέτων στα νομίσματα συνέχισαν με ζήλο και οι Βυζαντινοί ηγεμόνες. Ο χρυσός σόλιδος υπήρξε το νόμισμα-σύμβολο της ακμής της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Μέχρι το 13^ο αιώνα κυριάρχησε στις εμπορικές συναλλαγές, ταξιδεύοντας από τη Μεσόγειο μέχρι τη Σκανδιναβία. Το 539 μ.Χ. ο Ιουστινιανός προχώρησε σε μια σημαντική καινοτομία: διέταξε να αναγράφεται στα νομίσματα το έτος κοπής τους, το οποίο οριζόταν σε σχέση με το έτος βασιλείας του εκάστοτε αυτοκράτορα. Τα νομίσματα αυτής της εποχής απηχούν τη μεγάλη επίδραση, που άρχιζε να ασκεί σε κάθε τομέα της ζωής η χριστιανική θρησκεία. Το «Χριστόγραμμα» (τα αρχικά του ονόματος του Ιησού Χριστού), διάφοροι τύποι σταυρών, οι άγγελοι, αλλά και οι μορφές της Παναγίας και του Παντοκράτορα κοσμούν, σε συνδυασμό πάντα με τις μορφές των αυτοκρατόρων, τα χρυσά βυζαντινά νομίσματα. Η περιεκτικότητά τους σε χρυσό και επομένως και η αγοραστική τους δύναμη, όλο και μειωνόταν, καθώς οι συνεχιζόμενοι πόλεμοι για την αντιμετώπιση εξωτερικών και εσωτερικών εχθρών, εξάντλησαν τη βυζαντινή οικονομία. Τη χαριστική βολή έδωσε η άλωση της Κωνσταντινούπολης πρώτα από τους Φράγκους (1204) και ύστερα από τους Σελτζούκους Τούρκους (1453).

Η κυρά μας η…Δραχμή!

Β.Α.: «Αααψού!, το είπα εγώ ότι θα πουντιάσω. Αλλά καλά να πάθω, αφού μονίμως πετάω στα σύννεφα…»

ΕΡΜΗΣ: «Χειμώνας είναι βρε Βαγγελίτσα! Είμαστε στο πνεύμα της εποχής.

Β.Α.: «Ναι, αααψού, αλλά εσένα δεν έχει γίνει η μύτη σου σα μελιτζάνα από το φύσημα! Μα τι λέω, Θεέ μου, παθαίνουν συνάχι οι θεοί»;

ΕΡΜΗΣ: «Σου θυμίζω ότι με λένε Ερμή κι έχω καρδιά…θερμή»!

Β.Α.: «Αρχίσαμε και τα λογοπαίγνια τώρα; Αλήθεια, τι σου ήρθε και ονόμασες το προηγούμενό μας άρθρο «Μην είδατε το Μίδα»;

ΕΡΜΗΣ: Το περίμενα ότι θα με ρωτούσες κυρία Περίεργη με τη μελιτζανιά τη μύτη. Ο τίτλος ήταν η αφορμή για να σου πω την ιστορία αυτού του χαζούλιακα.

Β.Α.: Χαζούλιακας ο Μίδας, κοτζάμ βασιλιάς της Φρυγίας; Αυτός δεν ήταν που τσάκωσε το Σειλινό, γνωστό μπεκρόμουτρο,…συγνώμη, ακόλουθο ήθελα να πω του θεού Διόνυσου, να περιπλανιέται άσκοπα στα δάση, τον περιμάζεψε στο παλάτι του και τον περιποιήθηκε με όλες τις τιμές;

ΕΡΜΗΣ: Ακριβώς. Και για να τον ανταμείψει ο αγαπητός συνάδελφος και θεός του κρασιού, είπε στο Μίδα να ζητήσει ό,τι ποθεί η ψυχούλα του και θα το έχει.

Β.Α.: Κι ο αχόρταγος ο Μίδας ζήτησε ό,τι πιάνει να γίνεται χρυσάφι!

ΕΡΜΗΣ: Ενημερωμένη σε βρίσκω, παρά το νεαρόν της ηλικίας σου. Αλλά το ζουμί είναι στο τι έγινε μετά…

Β.Α.: Ξέρω, ξέρω! Ο Μίδας πήγε να λουστεί: χρυσές έγιναν οι σταγόνες του νερού που τον άγγιξαν. Πήγε να φάει: χρυσές γίνονταν οι μπουκιές του. Πήγε να αγκαλιάσει την κόρη του: χρυσή έγινε κι αυτή. Και τότε κατάλαβε το λάθος του. Και πήρε φόρα να χτυπήσει το κεφάλι του στον τοίχο!…

ΕΡΜΗΣ: Ζήτησε από το Διόνυσο να πάρει πίσω το δώρο του. Κι εκείνος του είπε να πάει να ξεπλυθεί στον ποταμό Πακτωλό.  Έτσι ο Μίδας γιατρεύτηκε από την απληστία του, αφού πήρε το μάθημά του και ο Πακτωλός έγινε ποτάμι χρυσοφόρο.

Β.Α.: Δε μου λες, ω Ερμή, γίνεται να μου γνωρίσεις κι εμένα το θεό Διόνυσο; Δε θα του ζητήσω τόσο δύσκολα πράγματα. Μόνο να μετατρέψει όλα τα σκουπίδια που βρωμάνε στις χωματερές, σε …ευρώ. Πανεύκολο για ένα θεό!

ΕΡΜΗΣ: Σύνελθε Βαγγελίτσα! Ετοιμάσου, γιατί φεύγουμε. Σήμερα μας έχει καλεσμένους στην ιστορία της η κυρά μας η…Δραχμή! Θα δεις και κάποια χαρτονομίσματα, τα οποία αναμφισβήτητα κοσμώ με την παρουσία μου…

Από το Φοίνικα στη Δραχμή

Μετά τα γρόσια, τους παράδες και τους…πασάδες της Τουρκοκρατίας, ο Ιωάννης Καποδίστριας, πρώτος κυβερνήτης του ελληνικού κράτους, κόβει το νέο εθνικό νόμισμα: είναι ο ασημένιος Φοίνικας, που υποδιαιρείται σε 100 χάλκινα λεπτά. Το 1833 «γεννιέται» η ασημένια δραχμή (η λέξη δραχμή προέρχεται από το αρχαίο ρήμα «δράττομαι», που σημαίνει: αυτό που χωράει σε μια χούφτα), που επίσης υποδιαιρείται σε 100 λεπτά. Η Ελλάδα έχει τώρα βασιλιά τον Βαυαρό πρίγκιπα Όθωνα. Το 1841 ιδρύεται η «Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος» και συμφωνεί με το κράτος να κυκλοφορήσει χάρτινες δραχμές, με τον όρο να έχει στα θησαυροφυλάκιά της το ακριβές αντίτιμό τους σε χρυσά και αργυρά νομίσματα. Τυπωμένα στη Γαλλία από τη μία μόνο όψη τους, τα χαρτονομίσματα μπαίνουν στη ζωή των Ελλήνων.

Η…«προγιαγιά» της ΕΟΚ

Η χάρτινη δραχμή εδραιώνει σιγά-σιγά την παρουσία της, τυπώνεται και από τις δύο πλέον όψεις στην Αγγλία και στις ΗΠΑ και στολίζεται με σύμβολα και ζωγραφιές. Βρισκόμαστε στο έτος 1863, στην Ελλάδα ανήκουν πλέον και τα Ιόνια νησιά και βασιλιάς είναι ο Δανός πρίγκιπας Γεώργιος Α΄. Το 1867, η Γαλλία, η Ιταλία, το Βέλγιο και η Ελβετία δημιούργησαν τη Λατινική Ένωση, «εξίσωσαν» δηλαδή τα νομίσματά τους, για να διευκολύνουν το εμπόριο και την οικονομική τους ανάπτυξη. Την περίοδο της συμμετοχής της σε αυτήν την Ένωση, η Ελλάδα κυκλοφόρησε τις «Νέες Δραχμές», τυπώνοντας στα χαρτονομίσματα ένα κεφαλαίο Ν, σαν αυτό που κολλάνε στο πίσω τζάμι του αυτοκινήτου τους οι νέοι οδηγοί.

«Δυστυχώς επτωχεύσαμεν»!…

δήλωσε το 1892 μπροστά στην κατάπληκτη Βουλή ο πρωθυπουργός Χαρίλαος Τρικούπης.  Ήταν μια περίοδος που το ελληνικό κράτος προσπαθούσε να ορθοποδήσει και να ολοκληρώσει μεγάλα έργα υποδομής (οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο, διώρυγα της Κορίνθου, ταχυδρομικές και τηλεγραφικές υπηρεσίες, κ.ά.), παίρνοντας συνεχώς δάνεια από τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, μέχρι που το έπνιξαν τα χρέη και το κανόνι…έσκασε! Το 1909, το τιμόνι της χώρας παίρνει στα χέρια του ο Ελευθέριος Βενιζέλος και βάζει πλώρη για το όραμα της «Μεγάλης Ελλάδας». Κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων (1912-13) απελευθερώνονται και γίνονται και πάλι ελληνικές η Μακεδονία, η Ήπειρος, τα νησιά του βορείου Αιγαίου και η Κρήτη. Ακολουθούν οι μαύρες σελίδες της Μικρασιατικής καταστροφής (1922) με τις τραγικές της συνέπειες, την προσφυγιά και την οικονομική κατάρρευση. Σε μια προσπάθεια να αντιμετωπίσει τα δραματικά αυτά γεγονότα, το κράτος δανείζεται τα μισά από τα χρήματα των πολιτών και τα χαρτονομίσματα κυκλοφορούν κομμένα στα δύο! Το 1923 ως πολίτευμα της Ελλάδας ορίζεται η Προεδρική Δημοκρατία και τα σύμβολα των βασιλιάδων αποχωρούν και από τα χαρτονομίσματα.

Κατοχικά δισεκατομμύρια

Βρισκόμαστε στα 1941-44. Είναι οι σκοτεινές μέρες της γερμανικής κατοχής, με τη μαύρη αγορά, την πείνα, την τρομοκρατία και την εξαθλίωση. Ακόμη και στα χαρτονομίσματα αποτυπώνεται η δυστυχία αυτής της περιόδου. Η ανθρώπινη ζωή έχει χάσει την αξία της, πόσο μάλλον το χρήμα…Το 1942 τυπώνονται και κυκλοφορούν χαρτονομίσματα των 10.000 δραχμών, το 1943 των 25.000 δραχμών και το 1944 των 100.000 και των 500.000 δραχμών. Στα τέλη του 1944, για να αγοράσεις τα απολύτως απαραίτητα (μια φρατζόλα ψωμί, ή ένα μπουκάλι λάδι) χρησιμοποιείς χαρτονομίσματα των 10 και των 100…δισεκατομμυρίων δραχμών! Αμέσως μετά την απελευθέρωση, τα απίστευτα κατοχικά χαρτονομίσματα καταργούνται. Από το 1947 η «Τράπεζα της Ελλάδος» και μόνο αυτή αρχίζει να τυπώνει τις νέες δραχμές. Το Μάρτιο του 1957, η Γαλλία, η Ιταλία, η Γερμανία, το Λουξεμβούργο, η Ολλανδία και το Βέλγιο υπογράφουν τη Συνθήκη της Ρώμης και βάζουν τα θεμέλια της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ).

ΕΥΡΩ…κα, ΕΥΡΩ…κα!

Β.Α.: «Τέρμα τα δίφραγκα, ω Ερμή μου! Σε δυο μήνες δε θα βλέπουμε ούτε δεκάρα τσακιστή. Αααχ, αντίο δραχμούλα»!

Ε.: «Και γι’ αυτό αναστενάζεις; Πάει ο παλιός ο χρόνος, ηρεμήστε βρε παιδιά, πήρε τη δραχμή μαζί του, μα δεν πήρε τα…λεφτά. Ευρώ, δεύρο έξω από τις τράπεζες και μπες σ’ όλες τις τσέπες»!

Β.Α.: «Κοροϊδεύεις εσύ, γιατί είσαι θεός και δεν έχεις τέτοια προβλήματα. Αλλά για μας τους κοινούς θνητούς είναι δύσκολες οι αλλαγές κι οι αποχωρισμοί. Τόσα χρόνια συμβιώναμε μια χαρά με τη δραχμή. Άντε τώρα να θες να πας σινεμά: πέντε χέρια πρέπει να έχεις ελεύθερα»…

Ε.: «Γιατί καλέ»;

Β.Α.: «Έχουμε και κλαίμε, εεε…λέμε: ένα χέρι για το ποπ κορν, ένα για την πορτοκαλάδα, ένα για το εισιτήριο, ένα για το κομπιουτεράκι κι ένα για τα ρέστα»!

Ε.: «Νομίζω ότι υπερβάλλεις».

Β.Α.: «Ένα ευρώ ισούται με 340,750 δραχμές. Κι αρχίζουν οι μετατροπές. Πέντε πέντε δέκα, δέκα δέκα λογαριάζω τα δεκαδικά, για να στρογγυλέψω τα ποσά. Αν το τρίτο δεκαδικό ψηφίο τους είναι μικρότερο του 5, στρογγυλοποιώ τα ποσά προς τα κάτω και κερδίζω εγώ. Αλλά αν είναι ίσο ή μεγαλύτερο του 5, στρογγυλοποιώ τα ποσά προς τα πάνω και κερδίζει ο Μήτσος ο περιπτεράς κι η Αγλαϊα η φουρνάρισσα. Αμάν τι μπλέξιμο, ω Ερμή κι εσείς οι υπόλοιποι θεοί»!

Ε.: «Βαγγελίτσα, παραμιλάς»;

Β.Α.: «Μωρέ καλά το είπε η γιαγιά μου ότι θα χάσουμε τ’ αυγά και τα καλάθια…Άσε που τρομάξαμε να τη συνεφέρουμε, μόλις εισέπραξε την αγροτική σύνταξη σε ευρώ. Μια χούφτα ολοκαίνουργα, αστραφτερά νομίσματα της μέτρησε ο ταχυδρόμος κι εκείνη αντί να πει ευχαριστώ, γούρλωσε τα μάτια και πάρ’ την κάτω»!

Ε.: «Όλα μια συνήθεια είναι. Εξάλλου, από την 1^η Μαρτίου 2002 θα σταματήσουν οι μετατροπές κι οι στρογγυλοποιήσεις, αφού οι δραχμές θα αποσυρθούν εντελώς από την κυκλοφορία, θα περάσουν στην ιστορία»…

Β.Α.: «…κι εμείς θα κλείσουμε ραντεβού για θεραπεία»!

Ε.: «Βαγγελίτσα, ηρέμησε, γιατί θα θυμώσω».

Β.Α.: «Ήταν πέντε, ήταν έξι κι έγινε επτά κι από επτά έγινε δύο και μηδέν κόμμα εννιά! Πως να ζήσω με το ευρώ; Θα πέσω στον Έβρο να πνιγώ…Πέρασε μια ευρωμάδα και δε φεύγει η ζαλάδα»…

Ε.: «Μα το Δία, αυτό το κορίτσι το πήρε πολύ βαριά το ζήτημα. Βαγγελίτσα, καλή μου, λογικέψου επιτέλους»!

Β.Α.: «Ω ξακουστέ θεέ Ερμή, δεν έχω πλέον λογική. Θες να μου σώσεις τη ζωή; Φέρε μου ένα λογιστή»!

Ε.: «Ε, μα δεν υποφέρεσαι πια! Έλα εδώ και θα σου δείξω εγώ, τι θα πει ευρω»…

Τα κέρματα ευρώ

Τα κέρματα ευρώ είναι οκτώ: 1, 2, 5, 10, 20 και 50 λεπτά και 1 και 2 ευρώ. Ένα ευρώ διαιρείται σε 100 λεπτά (ή σεντς στ’  αγγλικά). Το μέγεθος τόσο των κερμάτων όσο και των χαρτονομισμάτων ευρώ μεγαλώνει όσο μεγαλώνει και η αξία τους και αντίστροφα. Επίσης, είναι έτσι σχεδιασμένα, ώστε να τα χρησιμοποιούν άνετα και άτομα τυφλά, ή με μειωμένη όραση. Τα κέρματα του 1 και 2 ευρώ είναι δίχρωμα. Το κέρμα του 1 ευρώ είναι ένας ασημένιος κύκλος, που τον αγκαλιάζει ένας χρυσαφένιος δακτύλιος, ενώ το κέρμα των 2 ευρώ το ακριβώς αντίθετο. Τα κέρματα των 10, 20 και 50 λεπτών έχουν χρυσαφί χρώμα, ενώ αυτά των 1, 2 και 5 λεπτών έχουν το χρώμα του χαλκού.

Σχέδιο και κέρμα

Η μια όψη των κερμάτων ευρώ είναι κοινή για τις 12 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που συμμετέχουν στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ) και η άλλη όψη, η εθνική, είναι διαφορετική για κάθε χώρα. Στην κοινή όψη απεικονίζονται τρία διαφορετικά σχέδια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με τα 12 αστέρια της σημαίας της. Στην εθνική όψη των κερμάτων ευρώ απεικονίζονται τα εθνικά «σύμβολα» κάθε χώρας. Όλα τα κέρματα, ανεξάρτητα από την εθνική τους όψη, από την 1^η Ιανουαρίου 2002, κυκλοφορούν στη λεγόμενη «ζώνη του ευρώ», δηλαδή στις χώρες: Αυστρία, Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Ισπανία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Πορτογαλία και  Φινλανδία. Δε κυκλοφορούν στη Βρετανία, Δανία και Σουηδία, που επέλεξαν να μη συμμετέχουν στην ΟΝΕ και να κρατήσουν τα εθνικά τους νομίσματα.

Εθνικές όψεις των κερμάτων

Οι εθνικές όψεις των ελληνικών κερμάτων ευρώ σχεδιάστηκαν στην Τράπεζα της Ελλάδος από το γλύπτη Γεώργιο Σταματόπουλο, με «οδηγό» την  ιστορία του έθνους μας:

• Κέρμα 2 ευρώ: η αρπαγή της Ευρώπης από το Δία μεταμορφωμένο σε ταύρο, από ψηφιδωτό του 3^ου αιώνα μ.Χ..
• Κέρμα 1 ευρώ: αντίγραφο αθηναϊκού τετράδραχμου του 5^ου αιώνα π.Χ. με τη γλαύκα (=κουκουβάγια), σύμβολο της θεάς Αθηνάς.
• Κέρμα 50 λεπτών: Ελευθέριος Βενιζέλος.
• Κέρμα 20 λεπτών: Ιωάννης Καποδίστριας.
• Κέρμα 10 λεπτών: Ρήγας Φεραίος Βελενστινλής.
• Κέρμα 5 λεπτών: σύγχρονο δεξαμενόπλοιο, σύμβολο της σύγχρονης ελληνικής ναυτιλίας.
• Κέρμα 2 λεπτών: κορβέτα, τύπος πλοίου που χρησιμοποιήθηκε στην επανάσταση του 1821.
• Κέρμα 1 λεπτού: αθηναϊκή τριήρης, πολεμικό πλοίο που όργωνε τις θάλασσες για 200 σχεδόν χρόνια κατά την αρχαιότητα.

Χαρτονομίσματα ευρώ

Τα χαρτονομίσματα ευρώ είναι επτά: το χαρτονόμισμα των 5 ευρώ είναι γκρι, των 10 είναι κόκκινο, των 20 είναι μπλε, των 50 πορτοκαλί, των 100 πράσινο, των 200 κίτρινο και των 500 μωβ. Σχεδιάστηκαν από τον αυστριακό καλλιτέχνη Ρόμπερτ Καλίνα, με «οδηγό» τους αρχιτεκτονικούς ρυθμούς επτά περιόδων της ιστορίας της Ευρώπης: κλασικό, ρωμαϊκό, γοτθικό,, αναγεννησιακό, μπαρόκ, ροκοκό, εποχή του χάλυβα και του γυαλιού, μοντέρνα αρχιτεκτονική του 20^ου αιώνα. Την μπροστινή τους όψη επιλέχτηκαν να κοσμήσουν τα παράθυρα και οι πύλες, που συμβολίζουν το ανοιχτό πνεύμα και την πίσω η Ευρώπη με τ’ αστέρια της και οι γέφυρες, που συμβολίζουν την επικοινωνία και τη συνεργασία μεταξύ των λαών.

Δεν ξέρουμε τι θα φέρει το μέλλον στο πορτοφολάκι του. Αλλά το μόνο σίγουρο είναι ότι κανένας, όσο οικονομικά δυνατός κι αν νομίζει ότι είναι, δεν θα μείνει ανεπηρέαστος. Οι παππούδες μας έλεγαν “το χρήμα να το ορίζεις εσύ κι όχι εκείνο να ορίζει εσένα”. Μακάρι να τα καταφέρουμε…