«Τι νομίζεις, λοιπόν κατά βάθος η ποίηση είναι μια ανθρώπινη καρδιά φορτωμένη όλο τον κόσμο»

Τάκης Σινόπουλος

Ήταν ωραία και δημιουργικά το πρωί της Κυριακής 21 Οκτωβρίου 2018, στο Τεχνο-Λόγιο «TALOS» του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, όπου συναντήθηκα με παιδιά 8-11 ετών, για να δουλέψουμε μαζί σε ένα εργαστήρι ποίησης που στήθηκε με αφορμή το βιβλίο μου «Το Αλφαβητάρι των Ποιημάτων». Μας δόθηκε η ευκαιρία να αναρωτηθούμε που και πότε συναντάμε την ποίηση στη ζωή μας και πολύ σύντομα ανακαλύψαμε ότι δεν βρίσκεται καταχωνιασμένη -όπως πιστεύουν ίσως οι πολλοί- σε βιβλία «δύσκολα» και παραγκωνισμένα, καθόλου ευπώλητα και αγαπημένα, που απευθύνονται σε ένα ειδικό κοινό. Γιατί από τη στιγμή που γεννιόμαστε μέχρι τη στιγμή που φεύγουμε από τη ζωή, ένα ποίημα μας συντροφεύει και μας ακολουθεί: το νανούρισμα και το ταχτάρισμα της μητέρας μας, τα λαχνίσματα και τα παιχνιδοποιήματα που λέμε στα παιχνίδια με τους συμμαθητές μας, τα δημοτικά τραγούδια της ιδιαίτερης πατρίδας μας που ακούμε στις γιορτές και στα πανηγύρια ή από τον παππού και τη γιαγιά, τα ποιήματα που μαθαίνουμε στο σχολείο από τους δασκάλους μας, ο εθνικός ύμνος που μας θυμίζει ποιοι είμαστε και σε ποια χώρα ζούμε, οι ύμνοι που ακούμε στην εκκλησία, τα…ραβασάκια που γράφουμε αργότερα στους αγαπημένους μας, η μελοποιημένη ποίηση που ακούμε με την παρέα μας για να προβληματιστούμε ή να ψυχαγωγηθούμε και τόσα άλλα ακόμη.

Η ποίηση είναι δίπλα μας, σε κάθε στιγμή μας. Η ποίηση που έχει στίχο ελεύθερο ή με ομοιοκαταληξία. Η ποίηση που συνδιαλέγεται με το δικό της ξεχωριστό τρόπο με όλη μας την ύπαρξη, αλλά πρωτίστως με το συναίσθημά μας. Η ποίηση που μπορεί να είναι προσωπική αλλά και συλλογική έκφραση και επικοινωνία. Η ποίηση που μπορεί να είναι στρατευμένη σε μια ιδέα και να μάχεται για ένα σκοπό που αφορά στη ζωή και το μέλλον πολλών ανθρώπων, ή απλά να αναφέρεται σε μια πολύ προσωπική στιγμή μας, στα θέλω, στις αγάπες, στις αγωνίες μας, στους πόνους και τις δυσκολίες μας. Η ποίηση που μιλάει για τον κόσμο που ξέρουμε, τα πρόσωπα, τα πράγματα, τα θαύματα και τα τραύματά του, αλλά και για κόσμους που δεν ξέρουμε ή που φανταζόμαστε. Η ποίηση που ακολουθεί συγκεκριμένους κανόνες γραφής ή και κανένα κανόνα. Η ποίηση που είναι πρωτίστως λογοτεχνία.

Και ήρθε η στιγμή που συνεργαστήκαμε ατομικά, σε μικρές ομάδες και στην ολομέλεια, δοκιμάζοντας να γράψουμε τα δικά μας ποιήματα. Καταγράψαμε την πρώτη λέξη που μας ήρθε στο μυαλό μετά την κουβέντα μας για την ποίηση. Συγκεντρώσαμε τις λέξεις όλων και ξεκινήσαμε να φτιάχνουμε προτάσεις με αυτές. Και γεννήθηκε το πρώτο μας κοινό ποίημα, που είχε κάτι από τη σκέψη, το συναίσθημα και τη διάθεση όλων μας εκείνη τη δεδομένη στιγμή. Το επόμενο βήμα ήταν να το εικονογραφήσουμε, χαρίζοντας από μία ζωγραφιά σε κάθε μας φράση. Κι ένα τρίτο βήμα ήταν το να παίξουμε μπερδεύοντας τις ζωγραφιές και αλλάζοντας τη «ροή» των προτάσεων στο ποίημα, ανασυνθέτοντάς το από την αρχή και ξαναδίνοντάς του έπειτα ξανά την πρωταρχική του μορφή.

Μετά δουλέψαμε αντίστροφα. Διαλέξαμε και κόψαμε εικόνες που μας άρεσαν από παλιές εφημερίδες. Τις κολλήσαμε σε χαρτόνια και καταγράψαμε σε αυτά τις σκέψεις και τα συναισθήματα που μας ενέπνευσαν. Έτσι προέκυψαν μικρές αυθόρμητες διηγήσεις, που άλλοτε ομοιοκαταληκτούσαν και άλλοτε όχι. Άλλοτε περιέγραφαν κάτι ρεαλιστικό και εφικτό και άλλοτε άγγιζαν τη σφαίρα του φανταστικού ή του επιθυμητού. Και στις δύο περιπτώσεις προσπαθήσαμε να είμαστε αυθόρμητοι και δημιουργικοί. Κάτι αρκετά δύσκολο, σχεδόν αδύνατο για τα σημερινά παιδιά, που από πολύ νωρίς, σχεδόν αμέσως μετά το νηπιαγωγείο, πιέζονται αφόρητα να υποταχθούν στο συμβατικό, κοινά αποδεκτό τρόπο σκέψης των ενηλίκων, εις βάρους του αυθορμητισμού, της αλήθειας και της γνησιότητας του τρόπου σκέψης και έκφρασης που αντιστοιχεί στην πραγματική τους ηλικία…

Στο τέλος ξεφυλλίσαμε και «Το Αλφαβητάρι των Ποιημάτων» μου, τους είπα την ιστορία της έκδοσής του, το πώς προέκυψαν τα ποιήματα, το πώς συνεργαστήκαμε όλοι οι συντελεστές του βιβλίου, ο εκδότης Χρήστος Βάρφης με το επιτελείο του και η ζωγράφος – εικονογράφος Έφη Κοκκινάκη, ώστε να προκύψει το αποτέλεσμα που θα ικανοποιούσε και εμάς και τους αναγνώστες μας. 

Αλλά το πιο ενδιαφέρον και ουσιαστικό σε αυτές τις συναντήσεις με τα παιδιά δεν είναι το δια ταύτα, το τι έχεις σχεδιάσει και υποσχεθεί στους διοργανωτές μιας εκδήλωσης να κάνεις μαζί τους. Το πιο ενδιαφέρον και ουσιαστικό είναι όλα όσα προκύπτουν εκτάκτως και πρέπει επί τόπου και σε πολύ λίγο χρόνο να τα αντιμετωπίσεις και να τα διαχειριστείς για να πάει η ομάδα και η διεργασία παρακάτω. Πόσο εύκολο είναι να συνεργαστούν και να σεβαστούν κοινούς κανόνες και όρια παιδιά που δεν γνωρίζονται μεταξύ τους, έχουν διαφορετικές προσωπικότητες και προέρχονται από ανόμοια κοινωνικά και οικογενειακά περιβάλλοντα; Τα μόνα όπλα που έχεις στα χέρια σου είναι η βαθιά αγάπη και η πίστη σε αυτό που κάνεις, η υπομονή, η ευελιξία, η φαντασία, το χιούμορ και η προσήλωσή σου στον κυρίως στόχο, που είναι οι άνθρωποι απέναντί σου. Και δεν έχει, θεωρώ, τόσο μεγάλη σημασία και αξία το να καταλήξεις σε ένα «εντυπωσιακό» στα μάτια των άλλων αποτέλεσμα υπό πίεση και άγχος. Το μεγαλύτερο κέρδος από αυτές τις βραχύβιες συναντήσεις με τα παιδιά είναι να αφήσεις ένα μικρό ίχνος έρωτα μέσα τους γι’ αυτό που μοιράστηκες μαζί τους. Σε αυτήν την περίπτωση για την ποίηση. Πως θα το πετύχεις αυτό; Με το να εκτεθείς πραγματικά μπροστά τους, να επιτρέψεις να φανεί αυτό που είσαι, να μην καμώνεσαι, να μην απαξιείς, να μην ολιγωρείς, να μην αποφεύγεις. Και αυτό που είσαι, δεν είναι ποτέ «άτρωτο» και «ηρωικό». Αυτό που είσαι, είναι ανθρώπινο και αληθινό. Κατ’ εξοχήν ποιητικό, δηλαδή…

Ευχαριστώ τους υπέροχους ανθρώπους του TALOS, την Ελένη Μπαρμπουδάκη, το Γιώργο Πρώια, το Σπύρο Κούρια και τον Κώστα Μάγο για την πρόσκληση, τη φιλοξενία και τη συνεργασία, καθώς και το βιβλιοπωλείο «Συλλογιστός» για την παρουσία του στην εκδήλωση. Ευχαριστώ, επίσης, τον ακούραστο Διονύση Λεϊμονή για τη συνομιλία μας και τη φιλοξενία στην εκπομπή του «Μιλάμε για το βιβλίο» και για την προβολή της εκδήλωσης. Ευχαριστώ, τέλος, τη Γλυκερία Γκρέκου και την Ιφιγένεια Ηλιοπούλου για τη φιλία, την ενεργό συμμετοχή τους στις δράσεις με τα παιδιά και τη φωτογραφική κάλυψη της εκδήλωσης. Και εύχομαι να ανταμώσουμε το συντομότερο και πάλι, ανθρώπινα, ουσιαστικά και ποιητικά.